Komentarz do J 5:22-23

I. W rozważanym fragmencie kluczowe jest tłumaczenie greckiego czasownika τιμάω. Jak wiemy, istnieją odłamy chrześcijan, kontynuujące tradycję ariańską np. bracia polscy, czy ruchy badaczy Pisma świętego np. świadkowie Jehowy, nieuznające bóstwa Jezusa.

Szczególnie dla tych ostatnich treść tego wersetu może być niewygodna. Stąd widzimy, że w przekładzie Towarzystwa Strażnica czasownik τιμάω (standardowo oddawany w większości polskich translacji jako: czcić) przez świadków Jehowy został przetłumaczony na: szanować.

II. Zobaczmy na początek znaczenia (uwzględniłem tylko stronę czynną) występujące w polskich słownikach:

τιμάω
Węclewski (pisownia oryginalna) szanować, cenić, czcić, uczcić, kochać, lubić; 1. wynagrodzić; a o rzeczach: cenić; 2. otaksować, cenę oznaczyć;
Abramowiczówna I. (o osobach), szanować, czcić; obdarzyć zaszczytami; wynagrodzić; II. o rzeczach, 1. cenić, szanować, mieć w poszanowaniu; 2. z gen. pretii, oceniać, taksować, oszacowywać; III. jako att. termin prawniczy, 1. wyznaczyć karę, określić wymiar kary; skazać na śmierć;
Jurewicz 1. (o osobach) czcić, szanować, cenić, uczcić czymś – z dat. 2. obdarzyć zaszczytami, obdarować, wynagrodzić; 3. (o rzeczach) cenić, poważać, szanować, przestrzegać (czegoś) – z acc. 4. oceniać, taksować, szacować; 5. przyznać jako zaszczyt; 6. (termin prawniczy w Attyce) wyznaczyć karę, określić karę;
Bosak cenić, szanować, czcić, mieć w poszanowaniu, oceniać, określać wartość; szacować (kogoś, coś, z acc.); oddawać cześć, okazywać szacunek (komuś, z acc.); określać wymiar kary, wyznaczać karę;
Popowski określać wartość, oceniać, szacować; oddawać cześć, czcić; okazywać szacunek. 1. określać wartość, oceniać; 2. oddawać cześć, czcić kogoś; okazywać szacunek komuś z acc.

III. Formy czasownika τιμάω występują w NT 17 razy (4 razy w Mt 15:4.6; 15:8; 19:19, 3 w Mk 7:6.10; 10:19, 1 w Łk 18:20, 6 w J 5:23 (4 razy); 8:49; 12:26, po 1 razie w Dz 28:10, Ef 6:2, 1Tm 5:3). Zestawienie podaje dodatkowa tabela.

Widzimy, że w zdecydowanej większości polscy tłumacze wybierają znaczenie mocniejsze: czcić aniżeli szanować. Oczywiście często kontekst decyduje o wyborze właściwego ekwiwalentu, ale w tym wypadku oba znaczenia są poprawne i dopuszczalne.

Wydaje się jednak, że dobór wartości znaczeniowej greckiego czasownika zależy głównie od wyczucia tłumacza. Być może nie do końca wiadomo, co to znaczy "szanować Boga", raczej chyba lepiej byłoby tłumaczyć na: czcić, gdyż wtedy nie zrównujemy majestatu boskiego z ludzkim, wszak innych ludzi także mamy szanować.

W Nowym Komentarzu Biblijnym (tom IV, cz. 1, str. 518) ks. prof. Mędala pisze:

"W tym wersecie znajduje się bezpośrednie potwierdzenie bóstwa Jezusa, gdyż czasownik timaō wskazuje na publiczny i kultowy wymiar czci, do której rości On sobie prawo"

Z drugiej jednak strony należy mieć na uwadze fakt, że nasi tłumacze są wyznawcami określonej doktryny chrześcijańskiej, stąd trudno oczekiwać, aby próbowali łagodzić znaczenie czasownika τιμάω i osłabiać wymowę doktrynalną dotyczącą kultu Jezusa.

Być może przekłady: PI, NBG oraz NŚ wierniej i rzetelniej oddają znaczenie greckiego leksemu? Na pewno jego wymowa zależy od kontekstu i w pewnych sytuacjach lepszym będzie termin: czcić (np. w stosunku do Boga), zaś szanować np. w stosunku do rodziców (szanuj rodziców, zamiast: czcij rodziców – co wg mnie kojarzy się jakoś z kultem).

Szczegółową i wyczerpującą analizę rzeczownika: τιμή, ἡ oraz czasownika τιμάω przedstawia np. Theological Dictionary of the New Testament Gerharda Kittela i doń odsyłam dociekliwego Czytelnika.

IV. Warto na koniec nadmienić, iż świadkowie Jehowy143 zwracają uwagę, że na określnie czci język grecki posiada także inne ekwiwalenty, np. λατρεύω – sprawować kult, σέβομαι – szanować, czcić, oddawać cześć boską, σεβάζομαι – oddawać cześć boską, czcić, προσκυνέω – składać hołd, pokłonić się z szacunkiem, θρησκεύω – czcić.

Z drugiej strony dla określenia "szanować" istnieją jeszcze w grece takie terminy jak: αἰδέομαι (nie występuje w NT), θεραπεύω itp.

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:
  1. L. Morris – The Gospel according to John, str. 275-280, z serii: The New International Commentary of the New Testament Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1995.
  2. D.A. Carson – The Gospel according to John, str: 253-255, z serii: The Pillar New Testament Commentary Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1991.
  3. C.G. Kruse – The Gospel according to John: an introduction and commentary, str: 153 z serii: Tyndale New Testament Commentaries, published by InterVarsity Press, 2003.
  Analiza gramatyczno-filologiczna J 5:22-23  
οὐδὲ – coniunctio/adverbium – spójnik/przysłówek: coniun. – nie, ani (nie), i nie, ani też, także nie, ale nie; adverb. bynajmniej, wcale nie, nawet nie, ani trochę; także nie, ani nie;

γὰρ – coniunctio – spójnik: bo, że, bowiem, gdyż, ponieważ;

ὁ πατήρ – substantivum, nominativus masculinum singularis – ojciec, rodzic, przodek, praojciec, sprawca, twórca, autor; pl.: ojcowie, przodkowie, protoplaści, praojcowie, rodzice;

κρίνει – verbum, indicativus praesentis activi 3 persona singularis – czasownik od: κρίνω – rozróżniać, oddzielać, odróżniać, sądzić, mniemać, rozsądzać, rozstrzygać (coś, z acc.); wybierać, przyznawać, uważać; podejmować decyzję, wymierzać sprawiedliwość, oddawać pod sąd (kogoś, z acc.); potępiać, oskarżać, obwiniać, skazywać, krytykować, osądzać negatywnie, wyrokować (o kimś);

οὐδένα – adiectivum, accusativus masculinum singularis – przymiotnik: οὐδείς, οὐδεμία, οὐδέν – ani jeden, żaden, nikt, nic;

ἀλλὰ – particula – partykuła (w jęz. pol. spójnik): ale, lecz, a, ależ, tylko, albowiem, przynajmniej, bowiem, wszelako, atoli; to przecież, lecz także, w każdym razie, do czegóż; teraz; oprócz; ale wszakże, ale jednakże, ależ przecież, ale mimo to, nawet; -że;

τὴν κρίσιν – substantivum, accusativus femininum singularis – rzeczownik od: κρίσις, ἡ – osądzenie, śledztwo, badanie, próba; wynik, sąd (jako wyrok i jako instytucja), wyrok (skazujący), prawo, potępienie, rozstrzygnięcie, kara, wyrokowanie, sprawiedliwość, koniec;

πᾶσαν – adiectivum, accusativus femininum singularis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

δέδωκεν – verbum, indicativus perfecti activi 3 persona singularis – czasownik od: δίδωμι: trans.: dawać, powierzać, podarować, rozdawać, udzielać, użyczać (coś komuś); z acc.: wręczać, przekazywać, oddawać, wydawać (plon); podawać, zgadzać się; pozorne intr.: oddawać się, poświęcać (siebie lub kogoś czemuś, dla kogoś);

τῷ υἱῷ – substantivum, dativus masculinum singularis – rzeczownik od: υἱός, ὁ – syn, dziecko, potomek, źrebię;

ἵνα – coniuntio – spójnik: aby, ażeby, żeby, lecz; tak, że;

πάντες – adiectivum, nominativus masculinum pluralis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

τιμῶσι – verbum, indicativus praesentis activi 3 persona singularis – czasownik od: τιμάω – cenić, szanować, czcić, mieć w poszanowaniu, oceniać, określać wartość; szacować (kogoś, coś, z acc.); oddawać cześć, okazywać szacunek (komuś, z acc.); określać wymiar kary, wyznaczać karę;

τὸν υἱὸν – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: υἱός, ὁ – jak wyżej;

καθὼς – adverbium – przysłówek: jak, jako że, skoro, gdy, kiedy, zgodnie z tym jak; podobnie (jak); w miarę tego jak; o ile; (tak) jak, według tego jak;

τιμῶσι – verbum, indicativus praesentis activi 3 persona singularis – czasownik: jak wyżej;

τὸν πατέρα – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: πατήρ, ὁ – jak wyżej;

ὁ – articulo, nominativus masculinum singularis – rodzajnik męski: ten; tu jako zaimek: kto;

μὴ – particula – partykuła: nie; (dla wyrażenia zaprzeczenia zakazu, życzenia, błagania, przestrogi);

τιμῶν – verbum, participium praesentis activi nominativus masculinum singularis – imiesłów od czasownika: τιμάω – jak wyżej;

τὸν υἱὸν – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: υἱός, ὁ – jak wyżej;

οὐ – adverbium – przed samogłoską οὐκ lub przed przydechem mocnym οὐχ – nie;

τιμᾷ – verbum, indicativus praesentis activi 3 persona singularis – czasownik od: τιμάω – jak wyżej;

τὸν πατέρα – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: πατήρ, ὁ – jak wyżej;

τὸν – articulo, accusativus masculinum singularis – rodzajnik męski: ten;

πέμψαντα – verbum, participium aoristi activi accusativus masculinum singularis – imiesłów od czasownika: πέμπω – posyłać, wysyłać, odsyłać, wprawiać (coś, kogoś z acc.);

αὐτόν – pronomen, accusativus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, –ή, –ό – jego, jej, jego;
            Krytyka tekstu J 5:22-23            

5:22-23 Tekst przekazany w większości rękopisów jednomyślnie, bez znaczących wariantów.

        Wnioski dotyczące J 5:22-23        

Pewną nowość wśród polskich translacji wniosł przekład NŚ świadków Jehowy, znacznie osłabiając wymowę tych wersetów. Być może dlatego, że doktryna Towarzystwa Strażnica odrzuca wszelki kult Jezusa, zatem wybierając znaczenie: szacunek dla leksemu τιμάω, fragment ten dopasowano do nauki świadków.

Z drugiej jednak strony wartość słownikowa zaproponowana w przekładzie NŚ jest dopuszczalna. Podobne rozwiązanie widzimy w innych tekstach: np. w katolickiej interlinii PI lub w protestanckiej NBG, zatem ktoś mógłby uczynić podobny zarzut, że to pozostałe translacje zbytnio uwypuklają znaczenie sugerujące, że Jezusowi należy się kult równy Jego Ojcu.

Wydaje się więc, że w zależności od wyznawanej doktryny, tłumacze będą starali się podawać taką treść, która lepiej pasuje do nauk danego wyznania.

  1. 143) Hasło: Oddawanie czci we: Wnikliwe poznawanie pism, Watch Tower Bible and Tract Society of Pensylwania, Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. 2006 Brooklyn, New York, USA; t. II str. 237-238;