PISMO ŚWIĘTE NOWEGO TESTAMENTU – ANTOLOGIA POLSKICH PRZEKŁADÓW PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ (1945-2023)

Komentarz do Kol 2:18

1. Analizując teksty, obserwujemy, że w kilku przekładach mianowicie BT230 (od II wydania), BP, BL dodano do słów: "kult/cześć aniołów" przymiotnik "przesadny". Czy jest to nieuprawniona wstawka, modyfikująca dość znacznie sens wypowiedzi św. Pawła?

2. Ogólnie wyrażenie θρησκείᾳ τῶν ἀγγέλων jako konstrukcja z genetiwem może być różnie rozumiana. Tłumacz musi zdecydować, czy relacja skierowana jest od rzeczownika w genetiwie do jakiejś innej osoby (czyli podmiotu, od którego czynność wychodzi wyrażona rzeczownikiem nadrzędnym, stąd: gen. subiectivus), czy też jest to relacja od innej osoby do rzeczownika w genetiwie (czyli do osoby lub rzeczy, na którą przechodzi czynność wyrażona rzeczownikiem nadrzędnym, stąd: gen. obiectivus)231. Zatem:

a)	jako genetivus subiectivus (odpodmiotowy)	kult Boga odbierany od aniołów

b)	jako genetivus obiectivus (odprzedmiotowy)	kult skierowany do aniołów

lub też

c)	jako genetivus hebraicus rozumiany przymiotnikowo	stąd: kult anielski.

Widzimy, że w polskich translacjach przeważa zrozumienie jako gen. obiectivus, tylko dwa przekłady SK oraz NKB odczytują przydawkowo: anielski, ale gramatyka tekstu nie uprawnia do odczytania dodatkowego przymiotnika, który proponują tłumaczenia: BT, BP oraz BL.

3. W komentarzu w Biblii lubelskiej czytamy:

Czy taki komentarz wystarcza, aby jednak dość istotnie zmodyfikować treść przekładu? Dodanie słowa "przesadny" sugeruje, że możliwy jest kult aniołów (w Kościele katolickim jest to normalna praktyka wiary), lecz dla innych ugrupowań chrześcijańskich (nieuznających kultu świętych, aniołów itp.) tak oddany tekst czyni aluzję, która traktowana jest jako przejaw bałwochwalstwa.

Wydaje się zatem, że dodanie przymiotnika "przesadny" jest raczej nieuprawnione. Gdyby Paweł chciał wyrazić się w taki sposób, mógłby wykorzystać na przykład jedno z poniższych określeń:

ὑπερβαλλόντως	nadmiernie, przesadnie	(2Kor 11:23);
ὑπερόγκως	nadmiernie, zanadto, przesadnie;	(Jud 1:16);
ἄγαν	zbyt, nadmiernie, przesadnie;	(nie występuje w NT);
ὑπερβεβλημένως	nadmiernie, przesadnie;	(nie występuje w NT) itp.;

Niestety, żadne z powyższych lub tym podobnych określeń nie pada w naszym tekście. Trudno zatem stwierdzić, co było przyczyną dodania przez niektórych tłumaczy przymiotnika "przesadny" do wyrażenia: kult aniołów.

4. Na koniec może warto jeszcze wspomnieć o wyrażeniu: ἃ ἑόρακεν ἐμβατεύων – co widział wchodząc – tłumaczone m.in na:

co zobaczył wstępując	które ujrzał wchodząc
co otrzymał w widzeniu	zgłębiając to, co ujrzał
a opierając się na swoich widzeniach	powoływać na tajemnicze doznania

które jest dość zagadkowe i sprawiało kłopot starożytnym kopistom (patrz: Krytyka tekstu).

Starsi komentatorzy sugerowali, że chodziło o wstępowanie, wchodzenie, inicjację w jakieś hellenistyczne obrzędy misteryjne233. Obecnie jednak odrzuca się tę interpretację. Wg komentarza NKB234 czytamy:

Ks. Barotsz Adamczewski w swoim komentarzu zwraca uwagę na jeszcze jedno znaczenie czasownika ἐμβατεύω – zgłębiać (coś, jakiś problem) i konkluduje:

Wydaje się zatem, że najlepiej chyba przekłada tę frazę BT.

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:

1. F.F. Bruce – The Epistles to the Colossians, to Philemon, and to the Ephesians, str. 54-66, z serii: The New International Commentary of the New Testament Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1984.
2. M.Y. MacDonald, D.J. Harrington – Colossians and Ephesians, str. 109-126, szczególnie str.111-114, z serii: Sacra Pagina, published by Liturgical Press, 1991.

   Analiza gramatyczno-filologiczna Kol 2:18    

μηδεὶς – adiectivum, nominativus masculinum singularis/pronomen – przymiotnik/zaimek: μηδείς, μηδημία, μηδέν – ani jeden, nikt, żaden, nic; nic nie znaczący, bez wartości;

ὑμᾶς – pronomen, accusativus pluralis – zaimek od: σύ – ty; tu: was;

καταβραβευέτω – verbum, imperativus praesentis activi 3 persona singularis – czasownik od: καταβραβεύω: odsądzić od zwycięstwa, odsądzać od nagrody, odbierać nagrodę; ogłaszać przegranym; niesprawiedliwie (kogoś) osądzić, pozbawiając (go) nagrody (sławy, honoru), dyskwalifikując (go);

θέλων – verbum, participium praesentis activi nominativus femininum singularis – imiesłów od czasownika: θέλω: chcieć, życzyć sobie; pragnąć, zamierzać, postanawiać, pożądać; miłować, kochać, lubić; znaczyć, oznaczać, twierdzić; mieć upodobanie (w kimś, w czymś);

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: w, na (coś, kogoś); z, przy, blisko, obok, wśród, za, między, u, od, do, pod, przez, przed, podczas, gdy, ponieważ, za przyczyną, za pomocą, przy pomocy, w obecności, z powodu, dzięki, w czasie, w ciągu, podstępem, ze względu; *w jedności*;

ταπεινοφροσύνῃ – substantivum, dativus femininum singularis – rzeczownik od: ταπεινοφροσύνη, ἡ: pokora, skromność, uniżoność; umartwienie cielesne;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

θρησκείᾳ – substantivum, dativus femininum singularis – rzeczownik od: θρησκεία, ἡ: kult, rytuał, religia, służba Boża, cześć (oddawana Bogu), nabożeństwo;

τῶν ἀγγέλων – substantivum, genetivus masculinum pluralis – rzeczownik od: ἄγγελος, ὁ – posłaniec, zwiastun, goniec, anioł;

ἃ – pronomen, accusativus neutrum pluralis – zaimek: ὅς, ἥ, ὅ: ten, ta, to; który, która, które; on, ona, ono; jaki, jaka, jakie;

ἑόρακεν – verbum, indicativus perfecti activi 3 persona singularis – czasownik od: ὁράω: – widzieć, zobaczyć, spostrzec, dostrzec, ujrzeć (coś), zważać, zauważyć, spostrzegać (się), baczyć, zorientować się, rozpatrzyć (coś), rozpoznawać (coś, kogoś z acc.);

ἐμβατεύων – verbum, participium praesentis activi nominativus masculinum singularis – imiesłów od czasownika: ἐμβατεύω – być zdolnym do wstąpienia, uczęszczania; być zdolnym do postępowania naprzód; wstępować, wchodzić, nawiedzać, obejmować w posiadanie, zgłębiać (coś z acc.); zgłębiać (problem);

εἰκῇ – adverbium – przysłówek: na chybił trafił, bez powodu, bezpodstawnie, na oślep, przypadkowo, nierozważnie, bez celu, bezmyślnie, lekkomyślnie, na próżno; trochę, lekko, nieco;

φυσιούμενος – verbum, participium praesentis passivi nominativus masculinum singularis – imiesłów od czasownika: φυσιόω: act.: nadymać pychą, napełniać próżnością; pass.: nadymać się pychą, wynosić się (nad kogoś); być pysznym;

ὑπὸ – praepositio (+ gen.) – przyimek: na oznaczenie sprawcy, powodu czynności lub okoliczności towarzyszących: od, przez, ze strony, z ręki; z powodu, pod wpływem (kogoś, czegoś); na skutek (czegoś); spod (czegoś, ruch w kierunku); przy, wśród;

τοῦ νοὸς – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: νοῦς, ὁ – umysł, intelekt, rozum, inteligencja; myśl, rozwaga, sąd, postanowienie, zamysł; rozsądek, trzeźwość umysłu; usposobienie; mentalność, sposób myślenia, duch;

τῆς σαρκὸς – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: σάρξ, ἡ – ciało; mięso; człowiek;

αὐτοῦ – pronomen, genetivus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, -ή, -ό – jego, jej, jego;

           Krytyka tekstu Kol 2:18            

2:18 Wyrażenie: ἃ ἑόρακεν ἐμβατεύων – co widział wchodząc jest dość trudne, w kontekście niezrozumiałe. Dla starożytnych kopistów prawdopodobnie było także niejasne, bowiem zmieniali sens, dodając partykułę przeczącą nie.

Stąd wydania krytyczne wskazują, że niektóre rękopisy (korekta drugiej ręki) א* C D(06)¹ K L P Ψ 075 0150 614 Byz przekazują lekcję: ἃ μή, inne np: F, G podają: ἅ οὐκ. Możliwe, że przeczenia: οὐκ lub μή – co/czego nie zobaczył (ἑόρακεν) były dodawane przez kopistów, którzy albo źle rozumieli sens ἐμβατεύων (wchodząc, wstępując), albo chcieli wzmocnić polemiczny niuans, wprowadzony przez wyrażenie: εἰκῇ φυσιούμενος235 (bezpodstawnie napuszony). Wydaje się, że przekłady EDW, W (za Wulgatą?), EDG oraz UBG wzorują się na tych lekcjach.

Niektórzy z komentatorów236, mając za podstawę nieopunktowany tekst i pamiętając o scripto continua

z wyjściowego:	αεορακενεμβατευων

GNT dzieli jak poniżej:	α εορακεν εμβατευων

proponowali drobne koniektury, np:	αἰώρᾳ κενεμβατεύων	rzucając się / trafiając w pustkę na huśtawce (na powrozie?)

lub:	ἀέρα κενεμβατεύων	rzucając się na próżno w powietrze

Koniektury te nie spotkały się jednak z aprobatą, ponieważ jeszcze bardziej zaciemniały sens wyrażenia niż standardowe: co widział wchodząc.

Tekst zaś przyjęty został m.in. na podstawie powagi rękopisów: P⁴⁶, A B D^* (prima manus) I.

        Wnioski dotyczące Kol 2:18        

Wydaje się, że kilka katolickich translacji: BT, BP oraz BL dostosowało przekład do dokrtyny o kulcie aniołów dodając do słów: kult aniołów wyraz: przesadny. Przyglądając się greckiemu oryginałowi oraz temu, jak inni tłumacze przekazali nasz tekst, wydaje się, że tak zminienony sens wypowiedzi Pawła jest nieuprawiony.

1. 230) Autorem przekładu był o. Augustyn Jankowski. Wcześniej tłumacząc List do Kolosan (z serii Komentarzy KUL-owskich, PSNT tom VII, Pallotinum, Poznań 1962) tekst był identyczny, jak w pierwszym wydaniu BT. Zmiany dokonał w wydaniu II i od tej edycji taka treść pozostała.
2. 231) G. Szamocki Greka Nowego Testamentu, Intensywny kurs podstawowy, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej "Bernardinum", Pelplin 2004, str. 109;
3. 232) List do Kolosan, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Tłumaczenie, wstęp i komentarz o. Hugolin Langkammer, Wydawnictwo KUL, Lublin 2002, str. 71.
4. 233) W języku misteriów znaczeniem dodatkowym czasownika ἐμβατεύω było: "przekroczyć próg świątyni" czyli: "dostąpić wtajemniczenia", zob. List do Kolosan (z serii Komentarzy KUL-owskich, PSNT tom VII, Pallotinum, Poznań 1962, str. 276.)
5. 234) B. Adamczewski List do Filemona, List do Kolosan, Wstęp, Przekład z oryginału, Komentarz (z serii: Nowy Komentarz Biblijny, tom XII, Edycja Św. Pawła, Częstochowa 2006, str. 282-283.)
6. 235) Zob. A Textual Commentary of The Greek New Testament, a Companion Volume to the United Bible Societies' Greek New Testament (third edition) by Bruce M. Metzger, United Bible Societies, Stuttgart 1971, str 623;
7. 236) A. Jankowski Listy więziennne, Pallotinum, Poznań 1962 (PSNT t. VIII, str. 275-276).