Komentarz do Dz 15:11

I. Jak widzimy w zestawieniu tłumaczenie wersetu nie jest jednoznaczne. Mamy 3 kategorie tekstów ze względu na określenie czasu "bycia zbawionym":

Ilość przekładów Czas Treść
14 przyszły będziemy zbawieni
6 teraźniejszy jesteśmy zbawieni
5 przeszły168 zostaliśmy zbawieni

Pytanie: który przekład jest właściwy? Odpowiedź: raczej... wszystkie.

II. Kontrowersyjną jest fraza: πιστεύομεν σωθῆναι i wydaje się, że jest to składnia zdania skutkowego wyrażonego w konstrukcji accusativus cum infinitivo (ACI). Mamy tu wspólny podmiot słowa rządzącego i bezokolicznika169. Czasownikiem rządzącym jest "wierzymy" (πιστεύομεν), zaś σωθῆναι, to bezokolicznik aorystu w stronie biernej (infinitivus aoristi passivi).

III. Literalnie frazę πιστεύομεν σωθῆναι można przetłumaczyć: wierzymy, (że/aby) zostać zbawieni. Przypatrzmy się bliżej, jakie są możliwości, gdyż tłumaczenie tej konstrukcji jest dość niekonsekwentne i opinie specjalistów są podzielone. Otóż bezokolicznik σωθῆναι można przekazać:

1. w czasie przyszłym: wierzymy, że będziemy zbawionymi/zbawieni
a) ponieważ struktura beozkolicznika (aoristi infinitivus passivi) często jest identyfikowana jako "peryfrastyczny zamiennik przyszłości". Taka konstrukcja170 wyraża nieuchronność, skuteczność, pewność, jak również punktowy charakter działania wskazanego bezokolicznika zatem aoryst w stronie biernej wyraża sens przyszły
b) ponieważ mamy tu: infinitivus skutku, który należy tłumaczyć: wierzymy, tak żeby być zbawionymi/zbawieni; (wierzymy, aby skutkiem było zbawienie)171
c) ponieważ mamy tu: infinitivus celu, który należy tłumaczyć: wierzymy, żeby zostać zbawieni/zbawionymi; (wierzymy po to, żeby zostać osiągnąć cel: zbawienie)172

2. w czasie teraźniejszym wierzymy, że jesteśmy zbawionymi/zbawieni
ponieważ mamy tu: infinitivus epexegeticus, wyjaśniający zaistniały fakt zbawienia, który obecnie trwa w wierzącym, stąd: wierzymy, że jesteśmy zbawionymi/zbawieni. Infinitivus wskazuje tylko na rezultat (skutek), który już zaistniał i trwa: łaską jesteście zbawieni przez wiarę" (Ef 2:8) – akcent należy położyć na przyimek διά173

3. w czasie przeszłym wierzymy, że zostaliśmy zbawionymi/zbawieni
ponieważ aoryst jest czasem przeszłym dokonanym, zatem w tłumaczeniu bezokolicznika należy zachować tenże aspekt (czas przeszły i skuteczność) oraz stronę bierną, zatem: zostaliśmy zbawieni

Tłumacz ma jak widać pełną swobodę, w zależności od wyczucia, i tego jak rozumie kontekst (w tym przypadku doktrynę chrześcijańską?)174. Większość jednak translacji preferuje wyrażenie z czasem przyszłym.

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:
  1. D. Peterson – The Acts of the Apostles, str. 426-427 z serii: The Pillar New Testament Commentary Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 2009.
  2. J. Rius-Camps, J. Read-Heimerdinger – The Message of Acts in Codex Bezae (vol. III). A Comparison with the Alexandrian Tradition: Acts 13.1-18.23, szczególnie str. 203-204, published by T&T Clark International, 2007.
  3. F.F. Bruce – The Book of Acts, szczególnie str. 290-291, published by T&T Clark International, 2007.
    Analiza gramatyczno-filologiczna Dz 15:11    
ἀλλὰ – particula – (w jęz. pol. spójnik) – ale, lecz, a, ależ, tylko, albowiem, przynajmniej, bowiem, wszelako, atoli; to przecież, lecz także, w każdym razie, do czegóż; teraz; oprócz; ale wszakże, ale jednakże, ależ przecież, ale mimo to, nawet; -że.

διὰ – praepositio (+ gen.) – przyimek: o miejscu, przestrzeni, obszarze, objętości: przez, poprzez; o czasie: przez, stale, zawsze, po, do, podczas gdy, w ciągu, gdy; o sposobie: przez, dzięki czemuś, za pośrednictwem, przy pomocy, pod wpływem; wsród, pośród; wzdłuż; z racji, z powodu za sprawą;

τῆς χάριτος – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: χάρις, ἡ – wdzięk, czar, urok, piękność, powab; sława, chwała, łaska, życzliwość, uprzejmość, przychylność; *niezasłużona życzliwość*;

το ; κυρίου – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: κύριος, ὁ – pan, władca, gospodarz, właściciel;

Ἰησοῦ – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: Ἰησοῦς: Jezus

πιστεύομεν – verbum, indicativus praesentis activi 3 persona pluralis – czasownik od: πιστεύω – zaufać, wierzyć, dawać wiarę (komuś, czemuś); ufać, powierzać (coś komuś); być przekonanym (o czymś);

σωθῆναι – verbum, infinitivus aoristi passivi – bezokolicznik od czasownika: σῴζω – wybawiać, zbawiać ocalać, ratować, uzdrowić pass.: być ocalonym, ocaleć, wrócić szczęśliwie, ratować się

καθ’ – praepositio (+ acc.) – przyimek: κατά – wzdłuż (i wszerz), ku, poprzez, w czasie, podczas, po kolei, około, kolejno; dla, do, ze względu (na coś); w odniesieniu do (czegoś), ku dołowi, w zakresie, w dół; zgodnie z, stosownie do; przeciwko, w tył, do tyłu, wstecz;

ὃν – pronomen, accusativus masculinum singularis – zaimek: ὅς, ἥ, ὅ – ten, ta, to; który, która, które; on, ona, ono; jaki, jaka, jakie;

τρόπον – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: τρόπος, ὁ – sposób; sposób postępowania, styl życia, zwyczaj, postępowanie, usposobienie;

κἀκεῖνοι – pronomen, nominativus masculinum pluralis – zaimek od: κἀκεῖνος -η, -ο – ten i ów; i (a) tamten; ten również, również on, on także;
            Krytyka tekstu Dz 15:11            

13:48. Zasadniczo tekst przekazany bez znaczących wariantów. Są rękopisy np.: C Dea Ψ 33, które poświadczają lekcję Χριστοῦ, czyli: "przez łaskę Pana Jezusa Chrystusa".

        Wnioski dotyczące Dz 15:11        

Uważam, że duży wpływ na tłumaczenie wersetu ma znajomość kontekstu teologicznego (doktryny chrześcijańskiej). Bezokolicznik, sam w sobie, nie posiada aspektu czasowego, stąd przekłady są niejednoznaczne. Wydaje się, że pod wpływem takich tekstów, jak np.: Rz 10:9, Ef 2:8, 1P 1:8-9, Mk 16:15 itp. tłumacze wybierają czas przyszły i jest to obecnie najbardziej powszechna praktyka.

  1. 168) Zaliczam do tej kategorii przekład PI, który w przypisie podaje: "składniej brzmi: zostaliśmy zbawieni".
  2. 169) Bezokoliczniki są w NT częstym środkiem uzyskiwania zwiezłości wypowiedzi, ale i są dość trudne w tłumaczeniu. Z reguły stosowane są do określania zamierzonego (przewidywanego) skutku (celu) jakiegoś działania.
  3. 170) A. Robertson A Grammar of the Greek New Testament in the Light of Historical Research str. 878. BDF, par. 356. Zob. też: Dz 2:30; 3:18; 7:5.
  4. 171) BDAG hasło: πιστεύω, str. 816, pkt γ: [inf. of result: ‘we believe (in order) to be saved’]. Oczywiście tutaj "skutek" może być wyrażony także czasem teraźniejszym.
  5. 172) A z kontekstu Dz 15:1n miałoby wynikać, że takiego celu inni uczniowie jeszcze nie osiągneli, stąd należy to jeszcze do przyszłości.
  6. 173) Wg niektórych egzegetów istotą wypowiedzi jest trwanie skutków działań poprzedzających (tu: przez wiarę dzięki łasce Jezusa).
  7. 174) Być może pomocne są właśnie takie teksty jak: Rz 10:9; Ef 2:8; 1P 1:8-9 itp.