Komentarz do J 19:13

I. Tekst ciekawy, ale sens ze względów gramatycznych jest niejednoznaczny. Otóż mamy tu formę aorystu ἐκάθισεν, pochodzącą od czasownika καθίζω. Ten ostatni przybiera dwa znaczenia:

1.	przechodnie	osadzać, posadzić, umieszczać (kogoś na czymś);

oraz

2.	nieprzechodnie	siadać, pozostawać, przebywać.

W naszych przekładach, jak widzimy, występują oba znaczenia. Pytanie, która wersja jest jednak lepsza, prawidłowsza?

Czy Piłat sam zasiadł na tronie sędziowskim, czy też posadził na nim Jezusa?

II. Za znaczeniem nieprzechodnim opowiada się komentarz KUL-owski, gdzie czytamy:

"[Piłat] wprowadza Jezusa do trybunału na zewnątrz i sam zajmuje miejsce na krześle sędziowskim, stosownie do rzymskiego rytuału procesowego. Niektórzy (...) tłumaczą słowo ἐκάθισεν (ἐπὶ βήματος) w znaczeniu przechodnim, jakoby Piłat posadził Jezusa na trybunale. (...) Trudno jednak przyjąć takie – lekceważące prawo rzymskie – postępowanie Piłata i tak przerażonego groźbą Żydów, mimo że apokryficzna Ewangelia Piotra (3,7) opisuje tę scenę w podobnym sensie"a.

Wydaje się więc, że właśnie mając na uwadze rytuał rzymski, większość tłumaczy przekłada ten fragment rozumiejąc, że Piłat wyprowadził Jezusa na zewnątrz i zasiadł na trybunale.

III. Najnowsze, współczesne tłumaczenia: EP, PL, NKB widzą raczej inną sytuację, tzn. Piłat wyprowadził Jezusa na zewnątrz i posadził/posadowił [Go] na trybunale.

W Nowym Komentarzu Biblijnymb ks. prof. Mędali, opowiadającym się za znaczeniem przechodnim, czytamy:

"Piłat posadził Jezusa na trybunale. Formuła ta w sensie przechodnim występuje w Ewangelii Piotra (EwPt 2,7) (błąd w druku w NKB powinno być 3,7 – uwaga psnt) i u Justyna
(1 Apol. 35,6). Za znaczeniem przechodnim przemawia kontekst użycia terminu trybunał oraz zaakcentowanie słowa ekathisen, a nie ēgagen (wyprowadził; (...)), dlatego po drugim czasowniku przechodnim jest zbędne wskazanie przedmiotu. Również występujący po tym wyrażeniu przyimek eis, który oznacza ruch do środka czegoś (Popowski), wskazuje, że ekathisen zostało użyte w znaczeniu przechodnim. Brown, broniąc znaczenia nieprzechodniego poprzedniego wyrażenia, nadaje przyimkowi eis znaczenie przyimka en, ale Jan gdzie indziej odróżnia znaczenie tych przyimków, dlatego nie ma powodu, aby zrobił tu wyjątek."

Dodatkowo komentarz w przekładzie EP próbuje odwołać się do gramatyki tekstu. Autor komentarza sugeruje, że czasownik "siadać" użyty jest z podmiotem domyślnym, a ostatnim rzeczownikiem, który mógłby pełnić tę funkcję, jest imię Jezus. Na pewno wszelkie wątpliwości rozwiałoby użycie zaimka αὐτοῦ – jego, np. gdyby zdanie brzmiało:

ἤγαγεν ἔξω τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐκάθισεν αὐτοῦ ἐπὶ βήματος –
wyprowadził na zewnątrz Jezusa i posadził go na tronie

lub w innym szyku:

ἤγαγεν ἔξω τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐκάθισεν ἐπὶ βήματος αὐτοῦ –
wyprowadził na zewnątrz Jezusa i posadził na tronie go

ale w naszym oryginalnym tekście zaimek nie występuje.

Analiza gramatyczno-filologiczna J 19:13

ὁ – pronomen/articulo, nominativus masculinum singularis – rodzajnik męski: ten;

οὖν – coniunctio – spójnik: więc, zatem, przeto, tak więc, a zatem, otóż, w takim razie, jeśli więc, skoro więc,skoro zatem; następnie, z kolei, potem, tak samo, w odpowiedzi, na to; naprawdę, w istocie, istotnie, rzeczywiście, w rzeczywistości; jednak, jednakże;

Πιλᾶτος – substanitivum, nominativus masculinum singularis – rzeczownik: Πιλᾶτος lub Πιλάτος, ὁ – Piłat;

ἀκούσας – verbum, patricipium aoristi activi nominativus masculinum singularis – imiesłów od czasownika: ἀκούω – słuchać, przysłuchiwać się; wysłuchiwać, przesłuchiwać; słyszeć, usłyszeć;

τῶν λόγων – substantivum, genetivus masculinum pluralis – rzeczownik od: λόγος, ὁ – mowa, mówienie, słowo, wypowiedź, zdanie; powiedzenie, deklaracja; nakaz, polecenie, przykazanie; sprawozdanie, rachunek; nauczanie, myśl, dyskusja, narada, głoszenie, powiedzenie, język, przysłowie, sprawa, teza, hipoteza, kwestia; ustne podanie; wyrocznia, wieść, opis, wyrażenie, wzmianka, uwaga; pytanie, modlitwa, napomnienie, pogłoska; relacja, postanowienie, decyzja, mądrość, nauka; rozum; Słowo;

τούτων – pronomen, genetivus masculinum pluralis – zaimek od: οὗτος, ταύτη, τούτο – ten (właśnie), ta (właśnie), to (właśnie); on, ona, ono;

ἤγαγεν – verbum, indicativus aoristi activi 3 persona singularis – czasownik od: ἄγω – prowadzić, wieść, przyprowadzić, pojmać (kogoś, coś z acc.); odprowadzić, doprowadzić, zsyłać, kierować;;

ἔξω – adverbium – przysłówek: na zewnątrz, na dworze, po, ponad, poza;

τὸν Ἰησοῦν – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: Ἰησοῦς, ὁ – Jezus;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

ἐκάθισεν – verbum, indicativus aoristi activi 3 persona singularis – czasownik od: καθίζω – trans.: osadzać, posadzić, umieszczać, wyznaczać (kogoś na czymś); intr.: siadać; pozostawać, przebywać; met. ustanawiać, wyznaczać;

ἐπὶ – praepositio (+ gen.) – przyimek: na, po, koło, przy, nad, ponad, w czasie, w;

βήματος – substantivum, genetivus neutrum singularis – rzeczownik od: βῆμα, τό – stopień, szczebel, trybuna, mównica,; wzniesienie, podwyższenie, trybunał; stopa, krok, chód, piędź;

εἰς – praepositio (+ acc.) – przyimek: o kierunku: do, ku, na, w; o terminie: do, aż, przez, aż do, na; o granicy i mierze czynności: do, aż do, około, po; o przyczynie: z powodu, ze względu, na skutek; o stosunku do osoby lub rzeczy: względem, co do, o (kimś); o sposobie: na (obecny sposób), na (miarę), w (miarę); o celu lub przedmiocie: dla, na, ku;

τόπον – substanitivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: τόπος, ὁ – miejsce, okolica, terytorium, ziemia, pomieszczenie, pokój, przestrzeń, sfera, zakres; grób; ustęp (w księdze); stanowisko, urząd; okazja, szansa, możliwość, sposobność (na coś, z gen.);

λεγόμενον – verbum, participium praesentis passivi accusativus masculinum singularis – imiesłów od czasownika: λέγω – mówić, powiedzieć, rzec (komuś coś zrobić), pytać (się), prosić; rozkazywać, zabraniać, zakazywać, zapewniać, oświadczać; opowiadać; nazywać;

Λιθόστρωτον – adiectivum, accusativus masculinum singularis – przymiotnik od: λιθόστρωτος, -ον – wyłożony kamieniami, brukowany; tu rzeczownik: τό λιθόστρωτος – Lithostrotos; Kamienny Bruk;

Ἑβραϊστί – adverbium – przysłówek: po hebrajsku (aramejsku);

δὲ – coniunctio – spójnik: zaś, a, i, ale; no i, więc; natomiast, mianowicie; raczej;

Γαββαθα – substantivum, accusativus neutrum singularis – rzeczownik od: Γαββαθᾶ, τό/ἡ (-?) – Gabbata;

Krytyka tekstu J 19:13

19:13 Tekst przekazany w większości rękopisów jednomyślnie, bez znaczących wariantów.

Wnioski dotyczące J 19:13

Z punktu widzenia gramatyki obie wersje są dopuszczalne. W pierwszej decydują: kontekst historyczny, odwołanie się do prawa rzymskiego, w drugiej kontekst literacki oraz teksty z apokryfów. Być może za drugą interpretacją przemawia fakt, iż w następnym wersecie Piłat wskazuje na Jezusa, mówiąc: "Oto wasz król!". Stąd jakby naturalnie wydaje się, że Jezus postrzegany jest jako ktoś na widoku publicznym. W tym wypadku posadowienie Go na trybunale (na podwyższeniu) sugerowałoby, że taką czynność należy przypisać Piłatowi.

Trudno zdecydować, która interpretacja jest właściwsza. Kto chce, może widzieć sytuację, w której Jezus siedzi "na tronie" i jest wyszydzany, inni zaś mogą widzieć obraz, kiedy to Piłat siedzi, a Jezus stoi pokornie, słuchając z ust namiestnika ironicznych słów. Ale czy ma to jakiekolwiek znaczenie, jak było naprawdę?

a) Ewangelia według św. Jana, PSNT IV z serii komentarzy KUL-owskich, ks. Lech Stachowiak wyd. Pallotinum, Poznań-Warszawa 1975, str. 370 (gdzie podana jest też bibliografia przedstawiająca interpretacje za i przeciw).
b) Nowy Komentarz Biblijny Ewangelia według św. Jana, str. 227;