Komentarz do Mt 24:27

I. Z przedstawionego zestawienia wynika, że jedynie przekład NŚ leksem: ἡ παρουσία (parousia) tłumaczy jako: obecność. Reszta polskich translacji (bez wyjątku!) jednoznacznie tłumaczy na: przyjście.

W przekładzie świadków Jehowy użyto takiego znaczenia, ponieważ pasuje ono do ich doktryny o niewidzialnej obecności Jezusa (od 1914 r.). Stąd przekaz treści NŚ odbiega od ogólnie przyjętej tradycji translatorskiej. Co więcej, Towarzystwo "Strażnica" zarzuca, że w tym miejscu (jak i w pozostałych, gdzie ów grecki wyraz występuje) większość tłumaczeń czy to polskich, czy zagranicznych, oddaje ten werset błędnie (!) – nie chodzi więc o przyjście, ale właśnie o obecność.

Rzeczywiście, z punktu widzenia filologicznego, przyjęcie znaczenia zaproponowanego przez jehowitów jest dopuszczalne, a ich przekład NŚ we wszystkich fragmentach76, tam gdzie występuje słowo παρουσία, jest konsekwentny.

II. Przypatrzmy się najpierw, jak nasze rodzime słowniki tłumaczą rozważany grecki termin:

	παρουσία ἡ
Węclewski (pisownia oryginalna)	1. przytomność, obecność; 2. *przybycie, pomoc, posiłkowanie;*
Abramowiczówna	1. *obecność* (o osobach); 2. *przybycie;* zwł. *przyjazd* władcy lub oficjalnej osobistości; rel. *przybycie, objawienie się, zstąpienie* bóstwa; o powtórnym przyjściu Chrystusa w dniu Sądu Ostatecznego, (NT) 3. *sposobność; 4. własność, środki*;
Jurewicz	1. *obecność, istnienie;* 2. *przybycie, przyjazd; 3. objawienie się, zstąpienie bóstwa; powtórne przyjście (Chrystusa);* 4. *sposobność, okazja;* 5. *własność, środki, pomoc*;
Bosak	*obecność, przyjście, przybycie; objawienie się, pojawienie się; powtórne przyjście Chrystusa* (w dniu sądu ostatecznego); *paruzja*;
Popowski	*obecność; przyjście, przybycie; objawienie się;*

III. Jak widzimy oba znaczenia są dopuszczalne. A może jest tak, że pozostałe przekłady, które konsekwentnie oddają sens jako przyjście, też związane są z jakąś teologiczną doktryną? Popatrzmy jak jest to uzasadniane. Poniżej kilka przykładów. Na początku przedstawmy punkt widzenia tłumaczy Towarzystwa.

1. Świadkowie Jehowy:

Teologowie "Strażnicy" kładą nacisk na znaczenie: „obecność”, które odróżniają od innego greckiego wyrazu, ἔλευσις („przyjście”), występującego w NT jeden raz (Dz 7:52), w formie ἐλεύσεως (łac. adventu). Twierdzą, że słów tych nie używano wymiennie. Przytaczają też następujące stwierdzenie z Theological Dictionary of the New Testament (tom V, s. 865):

„terminy te [páreimi i parousía] nigdy nie odnoszą się do przyjścia Chrystusa w ciele, a παρουσία nigdy nie oznacza powrotu. Myśl o więcej niż jednej paruzji pojawiła się dopiero w późniejszym okresie istnienia Kościoła [nie wcześniej niż za czasów Justyna, w drugim stuleciu n.e.] (...)”77

Świadkowie Jehowy powołują się ponadto na słownik W. Bauera A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature, który wyjaśnia, że wyraz "parousía"

„stał się w oficjalnej terminologii określeniem wizyty wysoko postawionej osobistości, zwł[aszcza] królów i cesarzy odwiedzających prowincję” (drugie wyd. angielskie pod redakcją F. W. Gingricha i F. W. Dankera, Chicago i Londyn 1979, s. 630). 78

Argumentują ponadto, że

"w Mt 24:3 oraz w innych wersetach, na przykład w 1Tes 3:13 i 2Tes 2:1, słowo "parousía" odnosi się do królewskiej obecności Jezusa Chrystusa, trwającej od czasu jego wstąpienia na tron w dniach ostatnich tego systemu rzeczy."79

I na koniec jeszcze kilka zdań z leksykonu: Wnikliwe Poznawanie Pism (t. II str. 213, hasło: Obecność), gdzie czytamy:

"Różne przekłady Biblii oddają wyraz parousía dość niekonsekwentnie. Czasami tłumaczy się go na „obecność”, lecz najczęściej na „przyjście”. Właśnie stąd wzięło się sformułowanie „powtórne przyjście”, odnoszone do Chrystusa Jezusa (w Mt 24:3 Wulgata oddaje gr. parousía łac. adventus: „przyjście; przybycie”). Wprawdzie obecność Jezusa siłą rzeczy wymaga jego wcześniejszego przybycia, ale tłumaczenie słowa parousía na „przyjście” kładzie nacisk na samo przybycie i usuwa w cień nastającą potem obecność. Leksykografowie dopuszczają oba przekłady, choć na ogół przyznają, że „obecność” lepiej wyraża główną myśl kryjącą się w słowie parousía. Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, t. 1, ss. 208, 209) podaje: „PAROUSIA (...) określa zarówno przybycie, jak i następującą po nim obecność. Na przykład w liście napisanym [po grecku] na papirusie pewna dama wspomina, iż konieczna jest jej parousia w jakimś miejscu, by mogła zająć się sprawami dotyczącymi jej posiadłości. (...) W odniesieniu do powrotu Chrystusa i pochwycenia Kościoła nie oznacza po prostu chwili, w której przybędzie On po swych świętych, lecz Jego obecność wśród nich od tego momentu aż do objawienia i ujawnienia się światu”. Jak informuje A Greek-English Lexicon pod red. H. G. Liddella i R. Scotta (zrew. H. Jones, Oksford 1968, s. 1343), w świeckiej literaturze greckiej wyraz parousía oznaczał czasem „wizytę króla lub oficjalnej osobistości”".

IV. Przykładowe opinie innych komentatorów:

W. Barclay – wspomina krótko o znaczeniach leksemu w grece klasycznej (tj. obecność lub przybycie), aby stwierdzić80: "Paruzja w Nowym Testamencie wyraża Powtórne Przyjście Chrystusa". Następnie podaje informację o zastosowaniu tego słowa w czasach współczesnych pismom NT. Pisze m. in.
"W tekstach papirusowych i helenistycznych 'paruzja' oznacza po prostu przybycie króla, cesarza, gubernatora lub sławnej osoby do miasta lub prowincji" oraz: Później powszechnym stał się zwyczaj, że w prowincjach odmierzano nową erę od 'paruzji' cesarza. Np. datowano wydarzenie w 4 roku od 'paruzji' Gaiusa Cesara, mówiono o Grecji w 124 roku od 'paruzji' cesarza Hadriana. Nowy odcinek czasu mierzono wraz z przybyciem króla. (...) W końcu 'paruzja' używana jest dla określenia odwiedzin boga. Na przykład określano tym słowem wizytę boga u chorego, który został uzdrowiony w świątyni Asklepiosa, boga zdrowia".

Podsumowując, Barclay skłania się do przyjmowania znaczenia: przyjście, przybycie.

ks. J. Stępien – naświetla historyczne tło znaczenia 'paruzji' w ST, judaizmie oraz w eschatologicznej terminologii św. Pawła. Pisze między innymi81:

"Omówione znaczenie paruzji przejął z hellenizmu judaizm, głównie literatura apokaliptyczna (por. ApBa 30,1; Test. Judy 22,3; Test. Lewiego 8,11.15) i Józef Flawiusz (por. Ant. 3,80; 3, 202-203; 9,55; 18, 284-286). Rzecz znamienna, że w LXX termin παρουσία uwzględniony został tylko przez greckie księgi ST (Jdt 10:18; 2Mch 8:12; 15:21) i to w sensie wyłącznie naturalnym: obecność lub przybycie oraz
W NT wyraz ten występuje 24 razy, w tym poza listami św. Pawła - 10 razy (Mt 24:3.27.37.39; Jk 5:7.8; 2P 1:16; 3:4.12; 1J 2:28;) zawsze w znaczeniu eschatologicznym. Św. Paweł posługuje się najczęściej tym terminem (14 razy) i to w dwojakim znaczeniu: 6 razy w ogólnym, określającym zwykłą obecność lub przybycie (1Kor 16:17; 2Kor 7:6.7; 10:10; Flp 1:26; 2:12;) i 8 razy w sensie eschatologicznym (1Tes 2:19; 3:13; 4:15; 5:23; 2Tes 2:1.8; 1Kor 15:23 (paruzja Chrystusa); 2Tes 2:9 (paruzja Antychrysta))."

ks. M. Bednarz – tak jak powyżsi także potwierdza znaczenia: przyjście lub obecność. Stwierdza, że82:

"Te dwa zasadnicze znaczenia przyjął hellenizm, z tym jednak, że obok dotychczasowego posługiwania się nim w odniesieniu do zwykłych ludzi, rozwinął go w dwóch kierunkach. Od IV w. przed Chr. termin 'paruzja' posiada znaczenie religijne, sakralne. Określano nim obecność bóstwa, zwłaszcza przy wróżbach i misteriach. Nie chodziło jednak o obecność widzialną, dostrzegalną dla przeciętnego, niewtajemniczonego człowieka. (...) Od III w. przed Chr. słowa 'paruzja' używano także w znaczeniu świeckim. Odnosiło się do obecności, przybycia czy wizyty władców, wysokich urzędników państwowych lub reprezentantów jakiegoś bóstwa albo uważanych za bogów. Na Wschodzie, począwszy od epoki Ptolemeuszy aż do II w. po Chr., słowo to stało się terminem technicznym na oznaczenie przyjścia albo uroczystej wizyty władcy w jakimś kraju czy mieście. Paruzja była świętem ludowym i aby je upamiętnić, wybijano z tej okazji specjalne monety. Pojawienie się bardzo ważnych osobistości inaugurowało nową erę."

W Nowym Testamencie określenie paruzja pojawia się 24 razy (...) Stało się terminem technicznym oznaczającym chwalebne przyjście Chrystusa na końcu czasów (por. Mt 24:3.27.37.39). Odnoszone jest do uroczystego przyjścia Chrysusa w przeciwstawieniu do Jego pokornego i ubogiego narodzenia w Betlejem (...). Jego ostateczne przyjście będzie dniem chwały (Mt 16:27; 25:31). W tym znaczeniu rzeczownik 'paruzja' pojawia się 8 razy u św. Pawła (1Tes 2;19; 3;13; 4:15; 5:23; 2Tes 2:1.8; 1Kor 15:23; [paruzja Chrystusa]). W sześciu wypadkach Apostoł używa terminu 'paruzja' na oznaczenie – zgodnie z etymologią – przybycia zwykłych ludzi (1Kor 16:17; 2Kor 7:6.7; 10:10; Flp 1:26; 2:12), a w jednym wypadku (2Tes 2:9) chodzi o przybycie niegodziwca (antychrysta). W ostatnim wypadku nie ma mowy o radości, ale jest pozór chwały, bo przyjście antychrysta dokona się w mocy, wśród znaków i cudów kłamliwych".

Na koniec warto zaznaczyć, że ciekawy komentarz daje jeszcze o. A. Jankowski w swojej "Eschatologii biblijnej Nowego Testamentu", ale tu odwołam się do linku do strony, gdzie zeskanowano rozdział pt.: Paruzja Chrystusa.

Analiza gramatyczno-filologiczna Mt 24:27

ὥσπερ – coniunctio – spójnik: jak;

γὰρ – coniunctio – spójnik: bo, że, bowiem, gdyż, ponieważ;

ἡ ἀστραπὴ – substantivum, nominativus femininum singularis – rzeczownik: – błyskawica; światło,

ἐξέρχεται – verbum, indicativus praesentis medii et passivi 3 persona singularis – czasownik od: ἐξέρχομαι – wychodzić;

ἀπὸ – praepositio (+ gen.) – przyimek: o miejscu: od, z, z dala od, dla; ze strony; przyczynowo: za coś, od czegoś, od kogoś; z powodu czegoś, dzięki czemuś, z pomocą, z siebie;

ἀνατολῶν – substantivum, genetivus femininum pluralis – rzeczownik: od: ἀνατολή, ἡ – wschód; brzask, świt

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

φαίνεται – verbum, indicativus praesentis medii et passivi 3 persona singularis – czasownik od: φαίνω – świecić;

ἕως – praepositio (+ gen.); coniunctio praepositio adverbium – przyimek: aż do momentu gdy, póki, gdy, dopóki, aż, nim, dopóki nie, zanim nie, wciąż jeszcze, podczas gdy, dotychczas, tak długo jak, gdy tymczasem;

δυσμῶν – substantivum, genetivus femininum pluralis – rzeczownik od: δυσμή, ἡ – zachód;

οὕτως – adverbium – przysłówek: tak, w ten sposób;

ἔσται – verbum, indicativus futuri medii 3 persona singularis – czasownik od: czasownik od: εἰμί – być, istnieć, zdarzać się, żyć, dziać się, następować, nastawać, przydarzać się; znaczyć, oznaczać; przebywać; być naprawdę, być obecnym, być dostępnym;

ἡ παρουσία – substantivum, nominativus femininum singularis – rzeczownik: obecność, przyjście, przybycie;

τοῦ υἱοῦ – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: υἱός, ὁ – syn, dziecko, potomek, źrebię;

τοῦ ἀνθρώπου· – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: ἄνθρωπος, ὁ – człowiek;

Krytyka tekstu Mt 24:27

24:27 Tekst przekazany bez istotnych wariantów. Jedynie w niektórych rękopisach (W Θ f¹³) występuje dodatkowy spójnik καί po czasowniku ἔσται. Część przekładów to uwzględnia i mamy: tak będzie i przyjście np. w: EDW, EDG, W, KR/BWP, NBG, UNT.

Wnioski do Mt 24:27

Jako podsumowanie naszych rozważań zadajmy sobie pytanie: czy da się pogodzić obie "tradycje" translatorskie? Można przecież zaproponować zastosowanie obu znaczeń na raz, np.:

"Jak bowiem błyskawica pojawia się na wschodzie i jaśnieje aż na zachodzie, tak będzie z przyjściem i [dalszą] obecnością Syna Człowieczego."

Ale właśnie, czy to nie jest oczywiste, że gdy ktoś przychodzi, to z natury rzeczy jest obecny? Takie tłumaczenie brzmi raczej pleonastycznie.

Wydaje się, że owo "przyjście" ma być widoczne, na co wskazuje kontekst związany z porównaniem do błyskawicy. Być może w rozważanym tekście Jezus chce zwrócić uwagę na okoliczności związane z aktem swojego przybycia, a nie tylko z obecnością?
Ostatecznie przecież – zgodnie ze słowami Mt 28:20 – jest duchowo (niewidocznie) obecny!

Widzimy więc, że tłumacze w większości przypadków uznają argumenty na rzecz paruzji – jako przyjścia, a nie obecności, które to znaczenie preferują świadkowie Jehowy. Dodatkowo kontekst wypowiedzi z Mt 24:27 także przemawia za tym, aby wybrać znaczenie: "przyjście".

76) Wg dodatku do Chrześcijańskich Pismach Greckich czytamy: "Grecki rzeczownik parousía dosłownie znaczy ”bycie przy”. Składa się z przyimka pará (przy) i rzeczownika ou·sía (byt, istnienie). W Chrześcijańskich Pismach Greckich słowo parousía występuje 24 razy: w Mt 24:3, 27, 37, 39; 1Kor 15:23; 16:17; 2Kor 7:6, 7; 10:10; Flp 1:26; 2:12; 1Tes 2:19; 3:13; 4:15; 5:23; 2Tes 2:1, 8, 9; Jk 5:7, 8; 2P 1:16; 3:4, 1 i 1J 2:28. We wszystkich tych 24 miejscach wyraz parousía został w Przekładzie Nowego Świata przetłumaczony na "obecność".
Pokrewny czasownik páreimi dosłownie znaczy "być przy". W Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje 24 razy: w Mt 26:50; Łk 13:1; J 7:6; 11:28; w Dz 10:21, 33; 12:20 (przypis); 17:6; 24:19; 1Kor 5:3, 3; 2Kor 10:2, 11; 11:9; 13:2, 10; Ga 4:18, 20; Kol 1:6; Hbr 12:11; 13:5; 2P 1:9, 12 i w Obj 17:8. W tych miejscach słowo páreimi przetłumaczono w Przekładzie Nowego Świata na "być obecnym"; "stać się obecnym", "obecnie nastawać" lub "stawić się".
77) Ostatnie zdanie jest komentarzem Strażnicy, ponieważ nie występuje w oryginale; Zacytujmy jednak tę wypowiedź w kontekście: Primitive Christianity waits for the Jesus who has come already as the One who is still to come. The hope of an imminent coming of the exalted Lord in Messianic glory is, however, so much to the fore that in the NT the terms are never used for coming of Christ in the flesh, and 'parousia' never has the sense of return. The idea of more than one parousia is first found only in the later Church, co w wolnym przekładzie brzmi: Pierwotne chrześcijaństwo oczekuje na Jezusa, który już przyszedł jako Ten, który jeszcze ma nadejść. Nadzieja bliskiego przybycia wywyższonego Pana w Mesjańskiej chwale jest jednak tak bardzo żywotna, że w NT wyrażenia te nie są nigdy używane na określenie przybycia Chrystusa w ciele, a parousia nigdy nie ma sensu powrotu. Myśl o więcej niż jednej paruzji znajdziemy przede wszystkim w czasach późniejszego Kościoła." Warto zauważyć, że w dalszej części monograficznego artykułu w TDNT Albrecht Oepke uzasadnia stosowanie terminu: "przyjście".
78) Czwarte wydanie angielskie (BAGD) jak i najnowsza trzecia edycja BDAG, podają dodatkowo, że oznacza: "przyjście Chrystusa (jak i antychrysta) (...) w szczególnym, technicznym sensie".
79) Zob.: Dodatek 5 w Chrześcijańskich Pismach Greckich, str. 416-417;
80) Wydawnictwo Słowo Prawdy, Warszawa 1988, str. 238 i n;
81) Ekskurs "Paruzja" w Komentarzu KUL-owskim Listy do Tesaloniczan i pasterskie z serii: Pismo Święte Nowego Testamentu, w 12 tomach, Wstęp – Przekład – Komentarz pod redakcją ks. Eugeniusza Dąbrowskiego, ks. Feliksa Gryglewicza tom IX, str. 241-267.
82) Listy do Tesaloniczan z serii: Nowy Komentarz Biblijny, tom XIII, str. 691-694.