Komentarz do Tt 2:13

1. Jeden z polskich komentarzy zaznacza, że zgodnie z gramatyką grecką użycie rodzajnika przed słowem µεγάλου – wielkiego wskazuje, że chodzi o jedną i tę samą osobę248. Zatem określenie: "Bóg i Zbawiciel"odnosiłoby się do Jezusa (zob. też 2Pt 1:1.11)249.

2. Część egzegetów uważa, że mamy tu do czynienia ze znaną w kręgach zachodnich badaczy konstrukcją gramatyczną mianowicie: "zasadą Granville’a Sharpa" (nazwaną tak na cześć angielskiego filantropa i lingwisty, który wyartykułował ją w 1798 r.).

Może trochę przybliżmy, na czym polega owa reguła i zacytujmy (z drobnymi poprawkami) komentarz, jaki znajduje się przy tym fragmencie w przekładzie PD250. Otóż:

"Sharp wykazał, że konstrukcja "rodzajnik – rzeczownik – καὶ – rzeczownik" (np. ὁ θεός καὶ σωτῆρος, gdzie καὶ to spójnik i), gdy oba rzeczowniki są pospolite (tj. nie są imionami własnymi) oraz są w liczbie pojedynczej, odnoszą się do jednej osoby (obiektu). Przykładem może być: "przyjaciel i brat", "Bóg i Ojciec", "Pan i Zbawiciel" etc. W NT jest wiele takich przykładów."

Oczywiście pojawia się naturalne pytanie, czy leksemy "Bóg" i "Zbawca" mogą być uznane za rzeczowniki pospolite!, a nie imiona własne? Zacytujmy zatem dalej:

"Sharp i inni, którzy poszli za jego poglądem (np. T. F. Middleton w: The Doctrine of the Greek Article) wykazali, że w grece imię własne nie przyjmuje liczby mnogiej. Ponieważ zarówno Bóg (θεός, theos), jak i Zbawca (σωτήρ, soter) występują w liczbie mnogiej, nie są imionami własnymi i dlatego dotyczy ich zasada Sharpa. Choć przez 200 lat próbowano podważyć zasadę Sharpa, próby okazały się daremne. Więcej informacji na ten temat — zob. D. B. Wallace, Exegetical Syntax, 270-78, szczególnie 276. Zob. też 2Ptr 1:1 i Jd 4."

Nie sposób tu oczywiście wyczerpująco omówić zasadę (regułę) Sharpa, zatem odsyłam do bogatej literatury anglojęzycznej251. Po polsku przytacza ją R.H. Countess, w książeczce pt. "Błędy doktryny świadków Jehowy"252. Nadmienić trzeba także, że nie wszyscy zgadzają się z tą zasadą.

Przyglądając się naszym przekładom widzimy, że tylko 3 z nich mianowicie: NŚ, KŻ i NBG nie uwzględniają zasasdy Sharpa i ich treść odbiega od tradycyjnego sposobu translacji tego fragmentu.

3. Na koniec może krótka refleksja, mianowicie przeglądając polskie komentarze zauważymy, że żaden z nich (oprócz PD) nie powołuje się na tę regułę, pomimo że powstała ona u schyłku XVIII wieku. Cżyżby bibliści i egzegeci polscy nie zauważyli jej przez 200 lat?

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:
  1. R.M. Bowman, J. Ed Komoszewski, D.L. Bock – Putting Jesus in His Place: The Case for the Deity of Christ, str.: 152-156, published by: Kregel Publications, 2007.
    2. oraz polemizujący z regułą Sharpa (częściowo zeskanowany):
  2. J. BeDuhn – Truth in translation: Accuracy and Bias in English Translations of the New Testament, str: 89-96, published by University of America, 2003.

    3. **********************
  3. J. Stępień – Listy do Tesaloniczan i pasterskie, str. 394-395, Pallotinum, Poznań 1979 – ze strony p. Piotra Andryszczaka
    Analiza gramatyczno-filologiczna Tt 2:13    
προσδεχόµενοι – verbum, participium praesentis medii/passivi nominativus masculinum pluralis – czasownik od: προσδέχομαι – przyjmować (życzliwie, gościnnie); uznawać, zażywać (kogoś, coś, z acc.); oczekiwać, czekać, wyczekiwać (na coś, z acc.);

τὴν – articulo, accusativus femininum singularis – rodzajnik żeński: ta;

µακαρίαν – adiectivum, accusativus femininum singularis – przymiotnik: μακάριος, -ία, -όν – szczęśliwy, błogosławiony; bogaty;

ἐλπίδα – substanitivum, accusativus femininum singularis – rzeczownik od: ἐλπίς, ἡ – nadzieja; oczekiwanie, przeczucie;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

ἐπιφάνειαν – substantivum, accusativus femninum singularis – rzeczownik: ἐπιφάνεια, ἡ – objawienie, ukazanie się, ujawnienie;

τῆς δόξης – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik: δόξα, ἡ – chwała; majestat, przepych, sława;

τοῦ µεγάλου – adiectivum, genetivus masculinum singularis – przymiotnik od: μέγας, μεγάλη, μέγα – wielki; potężny, znaczący, silny, wzniosły;

θεοῦ – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: θεός, ὁ – bóg, Bóg;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

σωτῆρος – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: σωτήρ, ὁ – zbawiciel, wybawiciel, zbawca, wybawca;

ἡµῶν – pronomen, genetivus pluralis – zaimek od: ἐγώ –ja; tu: naszego;

Ἰησοῦ – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: Ἰησοῦς, ὁ – Jezus;

Χριστοῦ – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: Χριστός, ὁ – Chrystus, pomazaniec, namaszczony, pomazany, Mesjasz;
            Krytyka tekstu Tt 2:13            

2:13 W tradycji rękopiśmiennej obserwujemy nieznacznie różniące się warianty, gdy chodzi o szyk wyrazów: Ἰησοῦ Χριστοῦ (tak: A C D Ψ Byz ita itf vg syr Klemens Ambrozjaster Epifaniusz) zaś: Χριστοῦ Ἰησοῦ mają: א F G itb

        Wnioski dotyczące Tt 2:13       

Podsumowując warto zaznaczyć, że naturalnym przekładem spójnika καί jest forma: i, która w tym wypadku wydaje się jedyną możliwą. Wszelkie inne sposoby oddania tego tekstu (jak ma np. NŚ, NBG), które są wg mnie sztuczne, mogą świadczyć o wpływie doktryny ingerującej w treść przekazu.

  1. 248) List do Tytusa, komentarz KUL-owski, str. 395. Zob. skany.
  2. 249) Zob. A. Robertson, Grammar..., str. 786. gdzie pada opinia, że prawie na pewno fraza dotyczy jednej osoby.
  3. 250) Komentarz do tego wersetu pastora Piotra Zaremby, str. 3-4; Zob. też: A. Piwowar Składnia, gdzie czytamy: "W konstrukcji rodzajnik + rzeczownik + kai + rzeczownik, jeśli żaden z rzeczowników nie jest bezosobowy ani nie jest w liczbie mnogiej i nie jest imieniem własnym, oba rzeczowniki odnoszą się do tej samej osoby" (§ 121 str. 134).
  4. 251) Bardzo dobrze jest to przedstawione w: D.B. Wallace Greek Grammar Beyond the Basics, an exegetical syntax of the New Testament, Zondervan, Grand Rapids Michigan 1996, str. 270-278 oraz jego monograficzne artykuły: The Article with Multiple Substantives Connected by Καί in the New Testament: Semantics and Significance, Peter Lang Publishers 1997; oraz Granville Sharp's Canon and Its Kin Semantics and Significance z serii: Studies in Biblical Greek Vol. 14, Edited by Carson D. A.
  5. 252) Wydawnictwo "Vocatio" 1998, str. 103; Zob. link do skanów z tej publikacji.