Komentarz do Dz 13:48

I. W rozważaniach nad tym urywkiem skoncentrujemy się na imiesłowie: τεταγμένοι.

1. Jak widać z porównanych tekstów tylko przekład NŚ dość znacznie odbiega od pozostałych translacji. Świadkowie Jehowy oddają grecki imiesłów (participium perfecti passivi): τεταγμένοι – pochodzący od czasownika: τάσσω jako: być odpowiednio usposobionym, podobnie ma przekład EPP: (być) przysposobionym, ale większość tłumaczy – być wyznaczonym, przeznaczonym, powołanym, gotowym itp.

Przyjrzyjmy się jednak podstawowym znaczeniom, prezentowanym przez nasze słowniki i szczególnie zwrócmy uwagę na znaczenie bierne (passivum oraz participium perfecti zaznaczone na czerwono), ale i na czynne, z którego możemy także urobić stronę bierną:

	τάσσω (τάττω)
Węclewski (pisownia oryginalna)	1. *uporządkować, ustawić; a) sprawić, w szyku bojowym ustawić; b) przen[ośnie]* *na pewnem miejscu, na posterunku postawić; naznaczyć do czego; przeznaczyć do; stawić się do czego; udać się na pewne miejsce; szczeg[ólnie]* *dobrowolnie czegoś podjąć się; c) przen[ośnie]* *umieścić, policzyć; udawać, że jest; 2. nakazać, rozkazać, uchwalić; nałożyć na siebie podatek; W med. umówić się* zwłaszcza o term. spłaty długu; *w przeznaczonym czasie*;
Abramowiczówna	I. act. 1. *ustawić w szyku bojowym, uformować, uporządkować;* 2. *umieścić na stanowisku, na pozycji;* 3. *zamianować, wyznaczyć, przysposabiać się do czegoś* 4. z acc. c. inf., *wyznaczyć* kogoś do czegoś; *nakazać* komuś coś; *polecić komuś* coś zrobić; 5. *przydzielić, przeznaczyć* kogoś do jakiejś służby; *stanąć po czyjejś stronie, przyłączyc się do kogoś; 6. z acc. rei, umieścić w ustalonym porządku, położeniu; używać* jakiegoś *określenia w znaczeniu czegoś lub zamiast czegoś; 7. z inf. i adi., przyjąć; uznać, że; 8. decydować, przepisywać, zalecać* 9. *wymierzyć* coś, *wyznaczyć, określić; 10.* o karze, *nałożyć, wymierzyć, wyznaczyć; 11.* o prawach, *ustanowić, nadać* II. pass. 1. być ustawionym, uporządkowanym; 2. być postawionym, wyznaczonym, być ustawionym naprzeciw kogoś; sprawować nad kimś dowództwo; byc ustawionym, ustawić się, mieć stanowisko; 3. być wybranym, mianowanym; być wyznaczonym do czegoś; 4. przystąpić do przymierza z kimś; stanąć po czyjeś stronie; odnosić się, stosować sie do czegoś; wyprzedzać coś; 5. być poleconym, nakazanym; 6. otrzymać polecenie, być zobowiązanym do czegoś; 7. part. perf. *ustalony, wyznaczony, ustanowiony, zalecony; III.* med. intr. 1. *ustawić się, uformować się w szyku bojowym; 2. podjąć się zapłacenia, zgodzić się na zapłacenie; 3. umówić się, zgodzić się; IV.* med. trans. 1. *ustawić, uszykować; 1. wyznaczyć, ustalić*;
Jurewicz	I. act. 1. *uporządkować, ustawiać w szyku bojowym* 2. *ustawić na stanowisku, na pozycji, na posterunku, oddać dowództwo* komuś nad kimś; 3. *wyznaczyć, ustanowić, naznaczyć; podejmować się* czegoś; 4. *nakazać wyznaczyć do* czegoś; *nakazać* komuś coś, *polecić* komuś coś; 5. *przydzielić* do czegoś; 6. z acc. rei *umieścić w ustalonym porządku; utożsamiać* coś z czymś; 7. *zaliczać* do; 8. *używać* zamiast czegoś; 9. *przyjąć, uznać; 10.* *zalecać, decydować; II.* pass. 1. być ustawionym, uporządkowanym (w szyku bojowym); 2. być wyznaczonym, postawionym, przydzielonym do czegoś; ustawić się, mieć stanowisko; 3. być wybranym, mianowanym; 4. stanąć po stronie czyjejś; stosować się do czegoś; 5. być polecanym; 6. być zobowiązanym do czegoś; 7. part. perf. ustalony, wyznaczony, przepisany, utarty, przyjęty; III. med. A. trans. 1. *ustawić* 2. *wyznaczyć, wymierzyć* B. intrans. 1. *ustawić się w szyku bojowym; 2. podjąć się* czegoś;
Bosak	act. *ustawić w szyku bojowym, umieszczać na pozycji, umieszczać na stanowisku* (kogoś, z acc.); *wyznaczać* (kogoś do czegoś, acc. cum inf.); *przydzielać, decydować, zalecać, mianować, ustanawiać, przepisywać, zalecać* coś; *nakazywać, wyzanczać, polecać, postanawiać; pass. być ustawionym, być uporządkowanym, być postawionym, być wyznaczonym; med. ze znaczeniem act. polecać, nakazywać* (coś komuś); *być ustanowionym pod władzą, podlegać władzy; dawać się wyznaczyć do życia wiecznego; wyznaczać do czegoś*;
Popowski	*umieszczać na pozycji, umieszczać na stanowsku, wyznaczać, ustanawiać, mianować; polecać, nakazywać, postanawiać;* 1. *umieszczać na pozycji, umieszczać na stanowsku* (kogoś); a. *wyznaczać, ustanawiać* coś, *mianować; polecać, nakazywać, postanawiać;* b. Z dodanym wyrażeniem przyimkowym jako określeniem: *być ustanawianym pod władzą, podlegać władzy;* dawać się wyznaczyć do życia wiecznego (Dz 13:48); *wyznaczać do czegoś;* 2. *Polecać, nakazywać, wyznaczać, postanawiać. med. ze znaczeniem act. polecać, nakazywać* coś komuś;

Poniżej z kolei pokazałem tłumaczenia form czasownika τάσσω w odniesieniu do przekładu NŚ. Τάσσω w NT występuje 8 razy (5 razy w pismach Łukasza) i jest używane w sposób zgodny z jego ogólnym zastosowaniem obowiązującym w grece klasycznej163. Nas będzie interesować forma i znaczenie w stronie biernej, czyli pozycje: 2, 3, 5 oraz 6. Są to następujące fragmenty:

Lp.	Fragment	Forma grecka	Przekłady	Tłumaczenia	PNŚ	Tłumaczenie śJ
1.	Mt 28:16	ἐτάξατο	–	*nakazał, przykazał, wyznaczył, polecił, wskazał, kazał, wskazał, wyznaczonej, mieli* spotkać;	NŚ	*wskazał*
2.	Łk 7:8	τασσόμενος	EDW SK EDG KUL W BT^I BP BT^II-IV KR/BWP BW PW SŻ SŻ³ PI PJ BT^V PE PD KŻ BL EP NBG PL UNT UBG EPP	pod władzą *postawiony; podległym* władzy; mam władzę; podlegam władzy; *postawionym* pod władzą; podlegam przełożonemu; pod władzą *umieszczony; wyznaczonym* pod władzę; podległy władzy; podporządkowanym władzy;	NŚ	poddanym władzy
3.	Dz 13:48	τεταγμένοι	EDW SK EDG/KUL W BT^I BP BT^II-IV KR/BWP BW PW SŻ SŻ² SŻ³ PI PJ BT^V PE PD KŻ BL EP NBG PL UNT UBG EPP	przeznaczeni do; powołani do; według przeznaczenia; postanowił; przeznaczeniem; uszykowani do; gotowi do; wyznaczonych do; powołał do; wybrani do; przygotowani na; przeznaczonych do; przysposobieni do;	NŚ	odpowiednio usposobieni do
4.	Dz 15:2	ἔταξαν	–	*postanowiono, postanowili, powzięto ostatecznie decyzję, zadecydowali, wyznaczyło*;	NŚ	wyznaczono
5.	Dz 22:10	τέτακταί	EDW SK EDG/KUL W BT^I-IV BP KR/BWP BW PW SŻ SŻ³ PI PJ BT^V PE PD KŻ BL EP NBG PL UNT UBG EPP	co winieneś uczynić; co masz czynić (robić); co przeznaczone, żebyś uczynił (do wykonania); co każe robić; jakie czeka zadanie; co uszykowane by uczynić; co masz nakazane robić; co postanowiono, (a)byś uczynił; co wyznaczono, abyś uczynił (uczynić); co Bóg zamierzył; co ustanowiono, by uczynić; co *powinieneś* czynić;	NŚ	co wyznaczono, żebyś uczynił
6.	Dz 28:23	ταξάμενοι	EDW SK EDG KUL W BT^I BP BT^II-IV KR/BWP BW PW SŻ SŻ² SŻ³ PI PJ BT^V PE PD KŻ BL EP NBG PL UNT UBG EPP	oznaczonego, oznaczonym, wyznaczywszy, naznaczywszy, naznaczyli, wyznaczonym, wyznaczony, ustalonym, ustaliwszy, wyznaczyli, ustalili; po wyznaczeniu;	NŚ	wyznaczywszy
7.	Rz 13:1	τεταγμέναι	EDW SK EDG KUL W BT^I-V BP KR/BWP BW PW SŻ SŻ² SŻ³ PI PJ PE PD KŻ BL EP NBG PL UNT UBG EPP	*ustanowione, ustanowiona, ze zrządzenia; postanowione, ustanowił, wyznaczone, umieszczone*;	NŚ	zajmują swe względne pozycje za sprawą
8.	1Kor 16:15	ἔταξαν	–	*oddali* się, *poświęcili* się, *poświęcili, poświęcając, oddał* się, *poświęcił* się, *poświęciła* się, *uszykowali, ; włączyli* się w służbę, *podjęli* się posługiwania (trudu), *oddali* siebie samych, sami siebie *oddali*;	NŚ	się stawili

2. Widzimy, że co do zasady znaczenia nie odbiegają od pojęć związanych z "przeznaczaniem, wyznaczaniem, wybraniem, zrządzeniem", czyli z określeniami pewnej formy decyzji, postanowienia o zmianie losu danej osoby, jakiejś sytuacji itp. jakby z góry, zależnie od Boga (?) albo stanu pewnej ... gotowości, przygotowania. Tylko przekład świadków Jehowy sugeruje, że decyzja zależy od "odpowiedniego usposobienia", woli wyznawcy.

W przekładzie PL mamy komentarz do rozważanego fragmentu, gdzie wydawca podaje, że można nasz imiesłów oddać: (byli) nastawieni, poświęceni, wyznaczeni; należeli do ludzi poszukujących życia wiecznego, zaś komentarz w Biblii jerozolimskiej podaje, że wyrażenie (nieznacznie zmienione): "przeznaczeni do życia przyszłego świata jest znane rabinom".

Zauważmy jeszcze, że mamy tu dodatkowo czas perfectum, zatem autor chce zaakcentować, że czynność wybrania, przeznaczenia, gotowość zaczęła się w przeszłości, ale skutki trwają i będą trwały nadal. Zatem są to ci wybrani uprzednio, przygotowani i trwale obdarzeni nagrodą.

3. Leksem τάσσω pojawia się kilka razy w LXX (wg BT): 2Mch 8:22, 2Mch 14:21, Tob 1:21, a w zdaniach odnoszących się do porządku, przywództwa używany jest w konstrukcji accusativus cum infinitivo (ACI) w sensie: "postanowić, wyznaczyć kogoś do czegoś; nakazać komuś coś; polecić komuś coś zrobić;"164.

W literaturze papirusowej pojawia się w sformułowaniach o osobach, które są mianowane, wyznaczone, wpisane do rejestru, zapisane;165. Podobnie i BAGD/BDAG przytacza np. odniesienia do tekstów z Józefa Flawiusza: Dawne dzieje Izraela 2,70; 7,370; 9, 136; oraz w passivum oddaje: belong to, be classed among those possessing, tj. przynależeć, należeć do czegoś, zaliczać się do czegoś; być zaszeregowanym do tych, którzy (coś) posiadają (np. władzę).

4. Niektórzy zdają się widzieć w tym fragmencie pewną aluzję do nauki o predestynacji, idąc za łac. Wulgatą166, gdzie czytamy:

"audientes autem gentes gavisae sunt et glorificabant verbum Domini et crediderunt quotquot erant praeordinati ad vitam aeternam"

Inni nie zgadzają się z takim przekładem, twierdzą, że Wulgata błędnie oddała czasownik grecki oraz że w tekście nie mamy προτεταγμένοι – od προτάττω – predestynować, przeznaczyć z góry, wyznaczać z góry (przypomnijmy, jest: τεταγμένοι).

Wydaje się, że przekład byli przeznaczeni może być niewygodny dla wielu chrześcijan oraz także świadków Jehowy167, którzy nie głoszą nauki o przeznaczeniu. Z kolei w kościołach tradycji kalwińskiej (np. ewangelicko-reformowanym) istnieje wiara w pewną formę predestynacji.

5. Zwolennicy przekładu NŚ sugerują też, że sformułowanie "być przeznaczonym" odpowiada greckiemu κεῖμαι, np. w Łk 2:34; Flp 1:16; 1Tes 3:3, choć jak zauważymy w tekście NT śJ nie zawsze powyższe wyrażenie jest konsekwentnie tłumaczone.

II. Drugi czasownik: ἐπίστευσαν – jest to strona czynna aorystu w trybie oznajmującym od czasownika: πιστεύω – wierzyć, ufać i jak widzimy, prawie wszystkie przekłady konsekwentnie oddają przez: uwierzyli.

Analiza gramatyczno-filologiczna Dz 13:48

Ἀκούοντα – verbum, participium praesentis activi nominativus neutrum pluralis – spójnik: słuchać, przysłuchiwać się, wysłuchiwać, słyszeć; usłyszeć; rozumieć pojmować; pass.: mieć opinię, uchodzić (za);

δὲ – coniunctio – spójnik: zaś, a, i, ale; no i, więc; natomiast, mianowicie; raczej;

τὰ ἔθνη – substantivum, nominativus neutrum pluralis – rzeczownik od: ἔθνος, τό – naród, lud (obcy), plemię; pl. poganie, obce ludy, *narody*;

ἔχαιρον – verbum, indicativus imperfecti activi 3 persona pluralis – czasownik od: χαίρω – cieszyć się, radować się, weselić się;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

ἐδόξαζον – verbum, indicativus imperfecti activi 3 persona pluralis – czasownik od: δοξάζω – otaczać chwałą, uwielbiać, sławić, chwalić, wielbić, wysławiać, głosić chwałę;

τὸν λόγον – substantivum, accusativus masculinum singularis – rzeczownik od: λόγος, ὁ – mowa, mówienie, słowo, wypowiedź, zdanie; powiedzenie, deklaracja; nakaz, polecenie, przykazanie; sprawozdanie, rachunek; nauczanie, myśl, dyskusja, narada, głoszenie, powiedzenie, język, przysłowie, sprawa, teza, hipoteza, kwestia; ustne podanie; wyrocznia, wieść, opis, wyrażenie, wzmianka, uwaga; pytanie, modlitwa, napomnienie, pogłoska; relacja, postanowienie, decyzja, mądrość, nauka; rozum; Słowo;

τοῦ κυρίου – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: κύριος, ὁ – pan, władca, gospodarz, właściciel;

καὶ – spójnik – jak wyżej;

ἐπίστευσαν – verbum, indicativus aoristi activi 3 persona pluralis – czasownik od: πιστεύω – zaufać, wierzyć, dawać wiarę;

ὅσοι – pronomen, nominativus masculinum pluralis – zaimek: ὅσος, -η, -ον – jaki, jak wielki, równie wielki, jak długi, równie długi jak, jak wiele, tak wiele, tyle ile;

ἦσαν – verbum, indicativus imperfecti activi 3 persona pluralis – czasownik od: εἰμί – być, istnieć, zdarzać się, żyć, dziać się, następować, nastawać, przydarzać się; znaczyć, oznaczać; przebywać; być naprawdę, być obecnym, być dostępnym;

τεταγμένοι – verbum, participium perfecti passivi 3 persona pluralis – czasownik od: τάσσω – ustawić w szyku bojowym, umieszczać na pozycji, umieszczać na stanowisku; wyznaczać, przydzielać, decydować, zalecać, mianować, ustanawiać, polecać, postanawiać; pass.: być ustawionym, być uporządkowanym, być postawionym, być wyznaczonym; *być odpowiednio usposobionym*

εἰς – praepositio (+ acc.) – przyimek: o kierunku: do, ku, na, w; o terminie: do, aż, przez, aż do, na; o granicy i mierze czynności: do, aż do, około, po; o przyczynie: z powodu, ze względu, na skutek; o stosunku do osoby lub rzeczy: względem, co do, o (kimś); o sposobie: na (obecny sposób), na (miarę), w (miarę); o celu lub przedmiocie: dla, na, ku;

ζωὴν – substantivum, accusativus femininum singularis – rzeczownik od: ζωή, ἡ – życie, egzystencja, bytownie, istnienie;

αἰώνιον· – adiectivum, accusativus femininum singularis – przymiotnik od: αἰώνιος, -ον – wieczny, wiekuisty (bez początku; bez końca lub bez początku i bez końca);

Krytyka tekstu Dz 13:48

13:48. Generalnie tekst przekazany bez znaczących wariantów. Jedynie w killku rękopisach np. 610 obserwujemy zmieniony szyk wyrazów: τοῦ κυρίου τὸν λόγον.

Wnioski dotyczące Dz 13:48

Jak widzimy tylko przekład świadków Jehowy (NŚ) odmiennie tłumaczy grecki czasownik τάσσω – być odpowiednio usposobionym. Przeciwnicy takiej translacji zarzucają stronniczość i dopasowanie dla potrzeb dokrynalnych. Inni wywodzą także m.in. z tego wersetu naukę o przeznaczeniu. Wydaje mi się jednak, że najbardziej neutralne tłumaczenie imiesłowu τεταγμένοι oddają sformułowania: byli gotowi, byli przygotowani, czyli tak jak: PI, PJ, PL.

163) Zob. R. Bergmeier w EDNT s.v. τάσσω Vol. III, str. 337-338;
164) Zob. BDF, § 409; a także nasze słowniki, choćby słownik Abramowiczówny, s.v. τάττω, p. 4.
165) J.H. Moulton and G. Milligan Vocabulary of the Greek Testament illustrated from the Papyri and other Non-Literary Sources, s.v. τάττω, str. 626.
166) Zob. E. Dąbrowski komentarz KUL-owski Listy do Koryntian, str. 347 zaznacza, że widzi w τεταγμένοι sens z Wulgaty praeordinati (przeznaczyć, przesądzić z góry) – niż destinati (postanowić, zrządzić).
167) Zob. R.H. Countess Błędy doktryny..., str. 124-126 i tam dalsze zastrzeżenia w stosunku do doktryny Towarzystwa Strażnica;