PISMO ŚWIĘTE NOWEGO TESTAMENTU – ANTOLOGIA POLSKICH PRZEKŁADÓW PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ (1945-2023)

Komentarz do J 8:25

I. Przyglądając się zestawieniu można odnieść wrażenie, że niektóre z tekstów są bełkotliwe, wręcz niezrozumiałe. Jest tak dlatego, ponieważ:

Stąd znaczenie i sens zdania może budzić wątpliwości. W przypisie do tego urywka w PI czytamy: "Sens niepewny: "od początku to mówię" albo "po pierwsze, po co mówię?"."

Synopsa czterech ewangeliia profesora Wojciechowskiego podaje:

zaś w przypisie znajduje się uwaga, że inne przekłady mają:

II. Jak wiemy w manuskryptach NT mamy pisownię ciągłą tzw. scripto continua bez akcentów i przydechów, zatem nie wiemy do końca, jak odczytać wyrażenie ὅτι (hoti) – czy razem, czy osobno? Ze względu na tę kwestię nie da się ostatecznie zrekonstruować tekstu i jednoznacznie opowiedzieć za konkretnym znaczeniem. Możemy wyróżnić 4 sposoby oddania tego fragmentu, mianowicie jako:

1. pretensjonalne pytanie (irytacja?) – wtedy ὅτι – oznacza: w ogóle, czemu, po co, dlaczego? – tak np.: KR, BW, NŚ, PE, EP;

„A o czym przez cały czas do was mówię?”

lub

„Po co w ogóle do was mówię?”

2. zdanie wykrzyknikowe – jako hebraizm: ὅ τι w sensie: co!, jak! – być może: BL;
3. stwierdzenie – ὅ τι w znaczeniu: to co; tym, co; tym, o którym; czegóż to – tak: EDG, SŻ, PJ, PD;
4. pretensjonalne stwierdzenie tak: PW;

III. Większość wydawców tekstu krytycznego tj. Aland, Nestle, Tischendorf, von Soden, Westcott & Hort, Merk widzą tu pytanie. Inni, np. Textus Receptus (Oxford 1889), wydanie Apostoliki Diakonia (Athens 1988) pozostawiają zdanie twierdzące, zaś Bover – zdanie wykrzyknikowe.

Wydaje się, że trudności nie rozwiązują też teksty z kodeksów minuskułowych, bowiem i w nich interpretacja jest różnorodna. Podobnie i starożytne tłumaczenia oraz Ojcowie Kościoła (patrz niżej: Krytyka tekstu). Część tłumaczy uważa, że bardziej poprawne jest ὅ τι – rozdzielne – wariant 3, co w połączeniu z τὴν ἀρχὴν w bierniku staje się wyrażeniem czasowym. Wtedy τὴν ἀρχὴν oznaczałoby: najpierw, od początku, na początku, po pierwsze. Wówczas jednak pojawia się problem użycia czasownika λαλῶ w czasie teraźniejszym, bowiem wprowadza niezrozumienie lub chropowatość stylu wypowiedzi.

Niektóre jednak przekłady leksem τὴν ἀρχὴν oddają jako accusativus adverbalis – biernik przysłówkowy tłumaczony na: w ogóle, czyli odpowiednik przysłówka: ὅλως. Wiekszość specjalistów traktuje tak tłumaczone wyrażenie jako mało prawdopodobne. Za tą opcją podążyło jednak aż 6 polskich przekładów.

Ostatecznie zatem frazę: εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, τὴν ἀρχὴν ὅ τι καὶ λαλῶ ὑµῖν – można przełożyć następująco:

albo:

IV. W. Barclay w swoim komentarzub pisze:

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:

1. L. Morris – The Gospel according to John, str. 397-400, z serii: The New International Commentary of the New Testament Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1995.
2. F.J. Moloney, D.J. Harrington – The Gospel of John, str. 269-274 (szczególnie str. 273), z serii: Sacra Pagina, published by Liturgical Press, 1998.

    Analiza gramatyczno-filologiczna J 8:25    

ἔλεγον – verbum, indicativus imperfecti activi 3 persona pluralis – czasownik od: λέγω – mówić, powiedzieć, rzec, rozmawiać, wypowiadać się, twierdzić; kazać polecać (komuś coś zrobić), pytać (się), prosić; nakazywać, rozkazywać, zabraniać, zakazywać, zapewniać, oświadczać; opowiadać, nazywać; myśleć, mieć na myśli; chwalić, sławić, wielbić;

οὖν – coniunctio – spójnik: więc, zatem, przeto, tak więc, a zatem, otóż, w takim razie, jeśli więc, skoro więc,skoro zatem; następnie, z kolei, potem, tak samo, w odpowiedzi, na to; naprawdę, w istocie, istotnie, rzeczywiście, w rzeczywistości; jednak, jednakże;

αὐτῷ – pronomen, dativus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, – ή, – ό – jego, jej, jego;

Σὺ – pronomen, nominativus 2 persona singularis – zaimek: σύ – ty;

τίς – pronomen, nominativus masculinum singularis – zaimek: kto?, który?, co?;

εἶ – verbum, indicativus praesentis activi 2 persona singularis – czasownik od: εἰμί – być, istnieć, zdarzać się, żyć, dziać się, następować, nastawać, przydarzać się; znaczyć, oznaczać; przebywać; być naprawdę, być obecnym, być dostępnym;

εἶπεν – verbum, indicativus aoristi activi 3 persona singularis – czasownik od: λέγω – jak wyżej;

αὐτοῖς – pronomen, dativus masculinum pluralis – zaimek od: αὐτός, -ή, -ό – jego, jej, jego;

ὁ Ἰησοῦς – substantivum, nominativus masculinum singularis – rzeczownik: Jezus;

τὴν ἀρχὴν – substantivum, accusativus femininum singularis – rzeczownik od: ἀρχή, ἡ – początek, zasada, pierwsza przyczyna; kraniec; przysłówkowo: przede wszystkim, najpierw; zwierzchność władza; domena dziedzina, ranga;

ὅ – pronomen, accusativus neutrum singularis – zaimek od: ὅς, ἥ, ὅ – ten, ta, to; który, która, które; on, ona, ono; jaki, jaka, jakie;

τι – pronomen, accusativus neutrum singularis – zaimek: co?;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

λαλῶ – verbum, indicativus praesentis activi 1 persona singularis – czasownik od: λαλέω – mówić, rozmawiać; przemawiać; odzywać się, wypowiadać się, głosić, opowiadać; trans.: mówić coś, opowiadać coś, głosić coś komuś;

ὑµῖν – pronomen, dativus pluralis – zaimek od: σύ – ty; tu: wam;

            Krytyka tekstu J 8:25            

8:25 Kodeksy majuskułowe oraz papirusy mają pisownię ciągłą, zatem nie da się ostatecznie i poprawnie określić podziału wyrazów. Ciekawa jest korekta marginesowa („drugiej ręki”) na papirusie P⁶⁶, świadcząca o tym, że już we wczesnych wiekach ten fragment sprawiał sporo trudności, gdzie przed τὴν ἀρχὴν wstawiono εἶπον ὑµῖν, (powiedziałem wam) i czytamy:

albo:

Część łacińskich tłumaczeń w tym i Wulgata widzi tu imię własne: ἀρχή, ἡ – "Początek" (w nawiązaniu do Ap 3:14):

Inne przekłady łacińskie podają np.

        Wnioski dotyczące J 8:25        

Wydaje się, że nie można jednoznacznie ustalić, jaki jest sens wypowiedzi Jezusa w tym fragmencie. Już w starożytności tłumacze mieli kłopoty, aby jednoznacznie odczytać ten werset. Na obecnym etapie, na poziomie czysto filologicznym, do końca nie jesteśmy pewni, jaki jest naprawdę sens tych słów. Badając jednak kontekst wypowiedzi Jezusa, skłaniałbym się do przyjęcia fragmentu małoprawdopodobnego wśród specjalistów, a mianowicie takiego, jaki mają przekłady: KR/BWP, NŚ.

Na koniec zauważmy, że w II wydaniu przekładu EP zmieniono nieznacznie sens wypowiedzi.

1. a) Oficyna wydawnicza "Vocatio", Warszawa 1999, str. 279, tablica 244;
2. b) Ewangelia według św. Jana, Tom II, wyd. Słowo Prawdy, Warszawa 1987, str. 30;
3. c)J. Kozyra, Arche w Ewangelii św. Jana w: Stworzył Bóg człowieka na swój obraz, Oficyna wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2002, str. 225;