Komentarz do Kol 1:15-17

I. Tekst jest częścią hymnu św. Pawła i wydaje się być jednym z kluczowych dla chrystologii. Często tytułowany w wydaniach NT jako Hymn o prymacie, powszechnej władzy Chrystusa itp. W poniższym komentarzu chciałem zwrócić uwagę na kilka aspektów, mianowicie:

  1. leksem πρωτότοκος – pierworodny;

  2. wyrażenie πρωτότοκος πάσης κτίσεως – pierworodny wszystkiego/wszelkiego/całego stworzenia213;

    dwa sformułowania występujące w rozważanym fragmencie:

  3. ἐν αὐτῷ (2 razy) – w nim;

    4. oraz

  4. δι᾽ αὐτοῦ – przez niego;

1. Na początku przyjrzyjmy się wartościom, jakie rejestrują nasze słowniki dla przymiotnika πρωτότοκος:

πρωτότοκος
Węclewski (pisownia oryginalna) pierworodny;
Abramowiczówna pierworodny; met. pierwszy, czołowy;
Jurewicz 1. pierworodny; 2. met. pierwszy, główny, czołowy;
Bosak pierworodny; pierwszy, główny;
Popowski pierworodny;

2. Jak widzimy, podstawowe znaczenie uwypukla raczej aspekt czasowy – ktoś pierwszy, wcześniejszy niż. Jednak niektórzy komentatorzy zaznaczają, że biblijne znaczenie terminu 'pierworodny' wydaje się akcentować także inne aspekty, i co ciekawe, na podstawie podobnych wersetów (!). I tak możemy wyróżnić:

  1. znaczenie honorowe;
    2. Zacytujmy Williama Barclaya:

    "Jezus jest pierworodnym wszelkiego stworzenia (Kol 1,15). Należyte zrozumienie tego sformułowania wymaga ostrożności. Polskie tłumaczenie mogłoby wskazywać, że Syn był pierwszym stworzonym człowiekiem, ale w językach greckim i hebrajskim słowo pierworodny (prototokos) ma niewielki związek z pojęciem czasu.

    Należy zwrócić uwagę na dwie rzeczy. "Pierworodny" jest powszechnie stosowanym     honorowym tytułem. Np. Izrael jako naród jest pierworodnym synem Boga (2 Mojż 4,22). Oznacza to, że naród ten jest ulubionym dzieckiem Bożym. Po drugie, pamiętać należy, że słowo pierworodny jest tytułem Mesjasza. W Psalmie 89 (w. 28) tak jak to zresztą interpretowali sami Żydzi, obietnica dotycząca Mesjasza brzmi następująco: 'Ja zaś czynię go pierworodnym, najwyższym wśród królów ziemi'.

    Wyraźnie widać, że słowo pierworodny nie posiada aspektu czasowego, lecz jest użyte jako tytuł     honorowy. Kiedy więc św. Paweł mówi o Synu, że jest pierworodnym wszelkiego stworzenia, chce powiedzieć, że Jezusowi należy się najwyższa cześć. Chcąc utrzymać znaczenie tej wypowiedzi w sensie zarówno czasu, jak i tytułu, musimy przetłumaczyć ją w ten sposób: Był on zrodzony przed wszelkim stworzeniem".214

  2. znaczenie prawne;
    3. W komentarzu Biblii lubelskiej czytamy:

    "Samo pojęcie "pierworodny" wywodzi się ze ST, gdzie ma głównie znaczenie prawne. Owszem ST uwzględnia również aspekt czasowy, nie jest on jednak zasadniczy (zob. np. Ps 89[88],28; Wj 4,22 także Hbr 12,23)."215

  3. aspekt przenośny 1 – w sensie: umiłowany, uprzywilejowany;

    4. "Tytuł „pierworodny” był również używany w sensie przenośnym – oznaczał kogoś umiłowanego, obdarzonego szczególnymi przywilejami. To w tym znaczeniu Bóg mówi w Wj 4,22: "Synem moim pierworodnym jest Izrael" (por. np. Syr 36,11; Jr 31,9), ten tytuł stanie się też określeniem króla w Ps 88,29."216

  4. aspekt przenośny 2 – w sensie: dziedzic, władca;

    5. "Pierworodny syn dziedziczył podwójną część majątku ojca (Pwt 21,15-17; Iz 61,7) otrzymywał błogosławieństwo ojcowskie (Rdz 27) i władzę (Rdz 27,29.37; 37,21-22; 2Krl 2,9. Obiecanego króla z linii Dawida metaforycznie przedstawiano jako pierworodnego syna Bożego (Ps 89,28)217
    oraz:

    "Tytuł pierworodnego syna ojca wiązał się natomiast z prestiżową pozycją w rodzinie: jako przyszła głowa rodu, odpowiedzialny za jego dalsze losy, cieszył się szczególnymi względami ojca, zastępował go w razie nieobecności czy śmierci, miał też prawo do podwójnej części dziedzictwa. Wiemy jednak, z kart ST, iż te przywileje można było utracić – czy to własną decyzją (jak Ezaw, Rdz 27), czy też decyzją ojca karzącego za przewinienie (jak Ruben, Rdz 49,4)."218

    a także:

    "Pierworodny stworzenia nie znaczy: pierwszy stworzony, lecz – zgodnie z w. 16 i 17 – zrodzony, by być gruntem, przyczyną, autorem, uzasadnieniem i celem wszystkiego. Słowo pierworodny oznacza bowiem nie tylko pierwszeństwo co do czasu, ale także co do rangi.219

  5. Jeszcze niektórzy uważają, że pojęcie pierworodny nosi w sobie dwa składniki pierwszeństwa: pierwszeństwo w czasie i pierwszeństwo w godności.220.

    6. 3. Przymiotnik πρωτότοκος występuje w NT 8 razy w: Łk 2:7; Rz 8:29; Kol 1:15; Kol 1:18; Hbr 1:6; Hbr 11:28; Hbr 12:23; Obj 1:5 i w większości przypadków oddawany jest jako pierworodny (zestawienie pokazane jest w tabelce), a także raz w formie: τά πρωτοτόκια oznaczającej: pierworodztwo, prawo pierworództwa w Hbr 12:16.

II. Wyrażenie, które jest trudne do przełożenia to: πρωτότοκος πάσης κτίσεως – co dosłownie oznacza: pierworodny wszystkiego/wszelkiego/całego stworzenia.

1. Powyższe sformułowanie wyrażono w dopełniaczu (genetivie) i tłumacze różnorodnie je odczytują. Otóż składnia greckiego dopełniacza pozwala wydobyć kilka znaczeń (zatem i interpretacji!). Przyjrzyjmy się więc, jakie mamy możliwości (które nota bene czasem trudno odróżnić):

a) gen. classicus – właściwy: pierworodny wszelkiego stworzenia tak większość przekładów – tu jednak rodzi się pytanie: co to znaczy? Czy tak przetłumaczony tekst jest komunikatywny, zrozumiały? Czy wynika z tego, że Chrystus jest pierwszym stworzeniem? Teologia chrześcijańska mówi o 'zrodzeniu przed wszelkim stworzeniem' (na co wskazywałby dalszy kontekst hymnu), ale czy tak należy to odczytać?

b) gen. originis – pochodzenia: pierworodny [z] wszelkiego stworzenia może w sensie: pierwszy, od którego wszystko pochodzi, zasada bytu? – lecz taka interpretacja wydaje się raczej dość trudna;

c) gen. partitivus –
części, z pewnej całości:		 pierworodny [z/spośród] wszelkiego stworzenia ale w sensie, że jest pierwszy wsród równych mu stworzeń = pierwszym stworzeniem – podobnie jak w wersecie 18: πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν – pierwodny spośród umarłych; w sensie: najdoskonalszy ze stworzeń – koncepcja ariańska i świadków Jehowy, sugerująca, że Chrystus jest stworzeniem;221

d) gen. relationis – pokazujący relację względem czegoś: pierworodny [wobec/względem/przed] wszelkiego/wszelkim stworzenia/stworzeniem w sensie: pierwszy, w relacji (w odniesieniu) do wszelkiego stworzenia = najważniejszy, przed wszystkimi, pierwszy rangą;

e) gen. "temporis"
– "czasowy":		 pierworodny/pierwszy [przed czasem/zaistnieniem, wcześniej niż] wszelkie/go stworzenie/stworzenia w sensie: preegzystgencji, odwiecznego istnienia; ktoś, kto poprzedza coś; – za tą interpretacją może przemawiać werset 17 hymnu; lub werset 18 – pierwszy w czasie, który zmartwychwstał;222

f) gen. subordinationis – podległości: pierworodny [po/nad] wszelkim stworzeniem w sensie: to jemu podlegają wszystkie stworzenia;

g) gen. comparationis – porównania: pierworodny [w porównaniu z/wobec] wszelkim/iego stworzeniem/nia w sensie: pierwszy, w porównaniu do wszelkiego stworzenia = najważniejszy (?) – ale tu należałoby doszukiwać się jeszcze wyrażeń dookreślających to porównanie, np. przymiotnika w stopniu wyższym;

Zauważmy, na koniec, że konstrukcja πρωτότοκος πάσης κτίσεως jest w sąsiedztwie podobnej, parę linijek dalej z wersetu 18: πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν (tj. pierworodny spośród umarłych). Być może z powodów stylistycznych (aby się nie powtarzać), Paweł pokazuje, o jaki sens mu chodzi co do pierwszej konstrukcji tj. genetivus partitivus albo z drugiej strony: skoro nie używa przyimka ἐκ w pierwszym wyrażeniu, chodzi mu właśnie o inny rodzaj genetiwu: np. comparationis lub subrodinationis?

Przyglądając się przekładom, widzimy, że:
  • wariant a) – jest dominujący;
  • wariant b) – brak;
  • wariant c) – PW;
  • wariant d) – KR/BWP;
  • wariant e) – SK (?), parafraza SŻ (oba wydania, oprócz internetowego);
  • wariant f) – KŻ, NKB;
  • wariant g) – KUL, BT, EP;

2. Katolicki egzegeta, ks. prof. Augustyn Jankowski, w komentarzu KUL-owskim wybiera wyrażenie: "wobec", zamiast: "przed", argumentując, że termin "pierworodny" oznacza coś więcej niż tylko pierwszeństwo w czasie. Ponadto zaznacza, że istnieje jeszcze interpretacja czynna słowa πρωτότοκος, odczytującą znaczenie: "Ten, który rodzi całe stworzenie", ale należy ją odrzucić jako błędną gramatycznie i dwuznaczną teologicznie.

Jankowski uważa też, że greckie wyrażenie należy interpretować jako genetivus comparationis, zaś "zaimek πᾶς bez rodzajnika określa każdą poszczególną jednostkę zawartą w jakiejś klasie desygnatów".223

3. Z kolei wg Nowego Komentarza Biblijnego widzimy inną interpetację. Otóż ks. dr Bartosz Adamczewski proponuje nasz zwrot oddać poprzez genetivus subordinationis. Tak zinterpretowana funkcja syntaktyczna genetiwu wydobywa znaczenie nie tyle chronologicznego pierwszeństwa, czy początku całego stworzenia, ile ukazanie górowania Chrystusa, Jego władzę nad wszelkim bytem stworzonym.224

4. Uważam jednak, że aby dobrze zrozumieć wyrażenie: "pierworodny wszelkiego stworzenia", należy jeszcze zwrócić uwagę na spójnik: ὅτι – bo, bowiem, ponieważ, który jest wg mnie kluczowy i chyba niedoceniony. Wprowadza on zdanie podrzędne i wydaje się, że wyjaśnia, jak należy rozumieć pojęcie πρωτότοκος πάσης κτίσεως – ponieważ/bo/gdyż/bowiem w Nim zostało wszystko stworzone.

Określenie w Nim stworzone może być tzw. passivum theologicum – Bóg w Chrystusie jest źródłem wszelkiego stworzenia, jego zasadą, praprzyczyną. Wtedy można by oddać:

On jest obrazem Boga niewidzialnego, zasadą wszelkiego bytu/podstawą wszelkiego stworzenia, bo [właśnie] w Nim zostało wszystko stworzone...

III. Warto myślę jeszcze chwilę przyjrzeć się przekładowi świadków Jehowy. Krytycy zarzucają, że osłabia on pozycję i rolę Chrystusa, twierdzą, że:

  1. przyimek ἐν – oddawany w większości tłumaczeń przez: "w, na" w przekładzie NŚ przetłumaczono tendencyjnie na: "za pośrednictwem";

    2. Wydaje się jednak, że pole semantyczne tego przyimka dopuszcza taką interpretację, patrz przekład protestancki PW. Zauważmy, że wyrażenie: ἐν αὐτῷ – w nim, świadkowie Jehowy dość często tłumaczą: za pośrednictem jego, poprzez niego itp. Zob. np: J 1:3-4.

  2. dopasowano tekst pod doktrynę i tendencyjnie dodano słowo "inne", aby podkreślić, że po stworzeniu przez Boga (Jehowę) najpierw Chrystusa, ten drugi dopiero stworzył wszystko inne (wg teologii Towarzystwa Strażnica).

    3. Tu krytycy raczej mają rację, gdyż w oryginale nie pada słowo inne, zatem można dopatrywać się ingerencji w tekst przekładu z powodów doktrynalnych. Podobne postępowanie widzimy w kilku przykładowo zestawionych przeze mnie tekstach: tj: J 10:29, Dz 10:36, Flp 2:9, Kol 1:18-20.

    Tymczasem świadkowie Jehowy argumentują, że taka praktyka stosowana jest we współczesnych polskich tłumaczeniach i na swoją obronę przytaczają fragmenty225:

Łk 13:2 BW I odpowiadając, rzekł do nich: Czy myślicie, że ci Galilejczycy byli większymi grzesznikami niż wszyscy inni Galilejczycy, że tak ucierpieli? KR
/BWP:		 A On odpowiedział: Czy myślicie, że ci Galilejczycy, którzy tyle wycierpieli, gorsi byli od wszystkich pozostałych Galilejczyków?

Łk 21:29 KR
/BWP		 Powiedział im też taką oto przypowieść: Popatrzcie na figi i na wszystkie inne drzewa. SK I powiedział im jeszcze przypowieść: "Spójrzcie na drzewo figowe i na wszelkie inne drzewa.

Flp 2:21 BW bo wszyscy inni szukają swego, a nie tego, co jest Chrystusa Jezusa. KR
/BWP		 Wszyscy inni myślą tylko o własnych interesach, a nie o sprawie Chrystusa Jezusa.

Według mnie jednak kontekst naszego wersetu nie pozwala, aby propozycja przekładu NŚ była uzasadniona.

IV. I na koniec króciutko o sformułowaniach:

  1. ἐν αὐτῷ

    2. Dosłownie oznacza: w nim, i tak większość przekładów, z tym że jak już wyżej zauważyliśmy tylko tłumaczenie NŚ oddaje: za jego pośrednictwem, zaś PW – poprzez niego. Ze względu na szerokie spektrum znaczeniowe przyimka ἐν niektórzy skłonni są wybierać właśnie znaczenie przyczynowe, np: z powodu, za przyczyną, z tej przyczyny (możliwe są i inne zob. Analiza gramatyczno-filologiczna Kol 1:15-17)

    oraz

  2. δι᾽ αὐτοῦ

    3. Dosłownie oznacza: przez niego. Przyimek διὰ z dopełniaczem (genetiwem) tłumaczy się najczęściej na: przez, dzięki czemuś, za pośrednictwem, z powodu, za sprawą i tak w większości tekstów mamy: przez; przekłady NŚ, NKB mają: poprzez, PI, NBG – z powodu, zaś PJ – dzięki.

V. W zależności od przyjętej wartości słownikowej przyimków oraz zrozumienia konstrukcji gramatycznej zależeć będzie tłumaczenie i interpretacja tego tekstu. W skrajnym unitariańskim tłumaczeniu (w tej interpretacji trudno byłoby wyłuskać tezy o Bóstwie Chrystusa) tekst mógłby wyglądać tak:

"On jest obrazem Boga niewidzialnego, pierwszym spośród wszelkiego stworzenia, ponieważ przy Jego pomocy zostało wszystko stworzone, to co jest na niebie, na ziemi; rzeczy widzialne i niewidzialne; trony, panowania, władze, czy zwierzchności; wszystko za jego pośrednictwem i ze względu na niego zostało stworzone. On też jest ponad wszystkimi rzeczami i wszystko przy Jego pomocy jest ugruntowane..."

Dalsze pogłębienie tematyki polecam linki:
  1. N.T. Wright – The Epistles of Paul to the Colossians and to Philemon: an introduction and commentary, str: 63-73 (szczególnie str. 68), z serii: Tyndale New Testament Commentaries Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1986.
  2. F.F. Bruce – The Epistles to the Colossians, to Philemon, and to the Ephesians, str. 54-66, z serii: The New International Commentary of the New Testament Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 1984.
  3. M.Y. MacDonald, D.J. Harrington – Colossians and Ephesians, str. 58-69, z serii: Sacra Pagina, published by Liturgical Press, 1991.
  4. D.J. Moo – The Letters to the Colossians and to Philemon, str. 107-130, z serii: The Pillar New Testament Commentary Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 2008.
  5. M.J. Harris – Colossians & Philemon, str. 41-47, z serii: Exegetical Guide to the Greek New Testament Wm.B. Eerdmans Publishing Co. 2008.

    6. **********************
  6. A. Jankowski – Listy więzienne Świętego Pawła, str. 224-239, Pallotinum, Poznań 1962 – ze strony p. Piotra Andryszczaka
  Analiza gramatyczno-filologiczna Kol 1:15-17
ὅς – pronomen, nominativus masculinum singularis – zaimek: ὅς, ἥ, ὅ: ten, ta, to; który, która, które; on, ona, ono; jaki, jaka, jakie;

ἐστιν – verbum, indicativus praesetnis activi 3 persona singularis – czasownik: εἰμί – być, istnieć, zdarzać się, żyć, dziać się, następować, nastawać, przydarzać się; znaczyć, oznaczać; przebywać; być naprawdę, być obecnym, być dostępnym;

εἰκὼν – substantivum, nominativus femininum singularis – rzeczownik: εἰκών, ἡ – obraz, podobizna, wizerunek, odbicie, wyobrażenie; malowidło, rzeźba, posąg;

τοῦ θεοῦ – substantivum, genetivus masculinum singularis – rzeczownik od: θεός, ὁ – bóg, Bóg;

τοῦ – articulo, genetivus masculinum singularis – rodzajnik męski: ten; tu: tego;

ἀοράτου – adiectivum, genetivus masculinum singularis – przymiotnik od: ἀόρατος, - ον; – niewidzialny;

πρωτότοκος – adiectivum, nominativus masculinum singularis – przymiotnik: πρωτότοκος - ον – pierworodny; pierwszy, główny;

πάσης – adiectivum, genetivus femininum singularis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

κτίσεως – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: κτίσις, ἡ – stworzenie; to, co stworzone; świat; ustanowiona władza, instytucja, zwierzchność, porządek;

ὅτι – coniunctio – spójnik: że, dlatego, że; ponieważ;

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: w, na (coś, kogoś); z, przy, blisko, obok, wśród, za, między, u, od, do, pod, przez, przed, podczas, gdy, ponieważ, za przyczyną, za pomocą, przy pomocy, w obecności, z powodu, dzięki, w czasie, w ciągu, podstępem, ze względu; *w jedności*;

αὐτῷ – pronomen, dativus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, -ή, -ό – jego, jej, jego;

ἐκτίσθη – verbum, indicativus aoristi passivi 3 persona singularis – czasownik od: κτίζω – stwarzać, czynić, robić, dokonywać, zakładać;

τὰ – articulo, nominativus neutrum pluralis – rodzajnik nijaki: te;

πάντα – adiectivum, nominativus neutrum pluralis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

τὰ πάντα – substantivum, nominativus neutrum pluralis – rzeczownik odprzymiotnikowy: wszystko;

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: jak wyżej;

τοῖς οὐρανοῖς – substantivum, dativus masculinum pluralis – rzeczownik od: οὐρανός, ὁ – niebo; pl.: nieba, niebiosa;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

ἐπὶ – praepositio (+ gen.) – przyimek: na, po, koło, przy, nad, ponad, w czasie, w;

τῆς γῆς – substantivum, genetivus femininum singularis – rzeczownik od: γῆ, ἡ – ziemia, grunt, gleba; ląd, kraj, kraina, okolica; posiadłość ziemska, kraj rodzinny;

τὰ – articulo, nominativus neutrum pluralis – rodzajnik nijaki: te;;

ὁρατὰ – adiectivum, nominativus neutrum pluralis – przymiotnik od: ὁρατός, -ή, -όν – widzialny;

τὰ ὁρατὰ – rzeczowik odprzymiotnikowy: to, co widzialne; rzeczy widzialne; świat dostrzegalny;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

τὰ – articulo, nominativus neutrum pluralis – rodzajnik nijaki: te;

ἀόρατα – adiectivum, nominativus neutrum pluralis – przymiotnik od: ἀόρατος, - ον; – niewidzialny;

τὰ ἀόρατα – rzeczownik odprzymiotnikowy: to, co niewidzialne; świat pozasmysłowy; rzeczy niewidzialne;

εἴτε – coniunctio – spójnik (zwykle podwójnie): εἴτε ... εἴτε – bądź (to) ... bądź (to); już to ... już to; czy (to) ... czy (to);

θρόνοι substantivum, nominativus masculinum pluralis – rzeczownik od: θρόνος, - ὁ – tron; krzesło, stołek; panowanie;

εἴτε – coniunctio – spójnik: jak wyżej;

κυριότητες – substantivum, nominativus femininum pluralis – rzeczownik od: κυριότης, ἡ: władza, panowanie; Pańskość, Majestat, Panowanie;

εἴτε – coniunctio – spójnik: jak wyżej;

ἀρχαὶ – substantivum, nominativus femininum pluralis – rzeczownik od: ἀρχή, ἡ – początek; zwierzchność, władza; domena, dziedzina, ranga; pl.: aniołowie, moce niebieskie, zwierzchności;

εἴτε – coniunctio – spójnik: jak wyżej;

ἐξουσίαι – substantivum, nominativus femininum pluralis – rzeczownik od: ἐξουσία, ἡ – moc, potęga, siła, wolność wyboru, możność; władza, prawo do jakiegoś czynu, zdolność zrobienia czego, władza nad czymś, upoważnienie do czegoś; urząd, jurysdykcja, dominium, dziedzina; dostatek;

τὰ πάντα – substantivum, nominativus neutrum pluralis – rzeczownik odprzymiotnikowy: jak wyżej; ;

δι᾽ – praepositio (+ gen.) – przyimek διὰ: o miejscu, przestrzeni, obszarze, objętości: przez, poprzez; o czasie: przez, stale, zawsze, po, do, podczas gdy, w ciągu, gdy; o sposobie: przez, dzięki czemuś, za pośrednictwem, przy pomocy, pod wpływem; wsród, pośród; wzdłuż; z racji, z powodu, za sprawą;

αὐτοῦ – pronomen, genetivus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, –ή, –ό – jego, jej, jego;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

εἰς – praepositio (+ acc.) – przyimek: o kierunku: do, ku, na, w; o terminie: do, aż, przez, aż do, na; o granicy i mierze czynności: do, aż do, około, po; o przyczynie: z powodu, ze względu, na skutek; o stosunku do osoby lub rzeczy: względem, co do, o (kimś); o sposobie: na (obecny sposób), na (miarę), w (miarę); o celu lub przedmiocie: dla, na, ku;

αὐτὸν – pronomen, accusativus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, –ή, –ό – jego, jej, jego;

ἔκτισται – verbum, indicativus perfecti passivi 3 persona singularis czasownik od: κτίζω – stwarzać, czynić, robić, dokonywać, zakładać;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

αὐτός – pronomen, nominativus masculinum singularis – zaimek: on;

ἐστιν – verbum, indicativus praesentis activi 3 persona singularis – czasownik jak wyżej;

πρὸ – praepositio (+ gen.) przyimek: przed (czymś); wcześniej; z przodu, na czele; dla, za;

πάντων – adiectivum, genetivus neutrum pluralis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

πρὸ πάντων – przede wszystkim, szczególnie;

καὶ – coniunctio – spójnik: i, a;

τὰ – articulo, nominativus neutrum pluralis – rodzajnik nijaki: te;

πάντα – adiectivum, noiminativus neutrum pluralis – przymiotnik od: πᾶς, πᾶσα, πᾶν – każdy, wszystek, cały;

ἐν – praepositio (+ dat.) – przyimek: jak wyżej;

αὐτῷ – pronomen, dativus masculinum singularis – zaimek od: αὐτός, –ή, –ό – jego, jej, jego;

συνέστηκεν – verbum, indicativus perfecti activi 3 persona singularis – czasownik od: συνίστημι (συνιστάνω, συνιστάω) – trans.: przedstawiać, zalecać, polecać, oddawać pod opiekę, powierzać, wskazywać (kogoś komuś); okazywać, wykazywać, uwypuklać; uwydatniać, łączyć, jednoczyć (coś z acc.); intr.: stać razem (z kimś, obok kogoś), uwikłać się, przeciwstawiać się, zaistnieć;
            Krytyka tekstu Kol 1:15-17            

1:15-17 Tekst przekazany w większości rękopisów jednomyślnie, bez znaczących wariantów.

        Wnioski dotyczące Kol 1:15-17        

Własciwe zrozumienie rozważanego fragmentu ma istotne znaczenie dla wielu grup chrześcijańskich. Oczywiście urywek ten należy rozpatrywać w szerokim kontekście całego hymnu. Widzimy jednak, że niektóre przekłady starają się doprecyzować, jak należy pojmować wyrażenie: pierworodny całego stworzenia. Osobiście uważam, że warto wydobyć znaczenia metaforyczne i przełożyć rozważaną frazę np. w formie: władca wszelkiego storzenia lub też bardziej docenić rolę spójnika ὅτι, wtedy warto uwypuklić sens: On jest zasadą/podstawą/przyczyną wszelkiego bytu (stworzenia).

Zasygnalizowałem też (pewną oczywistość), że różnie dobrane tłumaczenia przyimków mogą w istotny sposób zmienić sens wypowiedzi z "trynitarnej" (w której Chrystus jest Stwórcą) na antytrinitarną (dla zwolenników unitariańskich).

  1. 213) Ks. E. Szymanek uważa, że wyrażenie to należy do najtrudniejszych nie tylko w pismach Pawła, lecz w całym NT. Zob. Wykład Pisma Świętego Nowego Testamentu, Pallotinum, Poznań 1990, str. 383;
  2. 214) List do Kolosan wyd. Słowo Prawdy, Warszawa 1986, str. 40-41; To ostatnie sformułowanie widzimy np. w tłumaczeniu księdza Wujka z 1593: narodzony przed wszystkim stworzeniem. Więcej w: EDNT, str. 189-191, s.v. πρωτότοκος.
  3. 215) H. Langkammer OFM, Hymny Chrystologiczne Nowego Testamentu, wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 1976, str. 47.
  4. 216) D. Piekarz, Jezus Chrystus – pierworodny w: Duch i oblubienica mówią: "Przyjdź", Księga Pamiątkowa dla Ojca Profesora Augustyna Jankowskiego OSB w 85. rocznicę urodzin, zebrał i opracował ks. Waldemar Chrostowski, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2001, str. 328;
  5. 217) Encyklopedia Biblijna, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 1999, str. 936;
  6. 218) D. Piekarz, Jezus Chrystus – pierworodny tamże str. 328;
  7. 219) Komentarz pastora Piotra Zaremby w przekładzie PD, str. 5;
  8. 220) A. Jankowski, List do Kolosan, komentarz KUL-owski: Listy więzienne, Pallotinum Poznań, 1962, str. 227;
  9. 221) Choć jak widzimy, w przekładzie NŚ oddano standardowo: pierworodny wszelkiego stworzenia.
  10. 222) Ogólnie nie jest to ścisły genetivus temporis, bo nim w grece wyraża się określenia związane z czasem, np. χειμῶνος – zimą, νυκτός – nocą, ἡμέρας – dniem itp. Z kolei w wersecie 17 wg komentarza do PD czytamy: "Przed, gr. πρὸ, może się odnosić do pierwszeństwa w odniesieniu do czasu oraz w odniesieniu do rangi (por.: J 1,1-2; 8,58)".
  11. 223) A. Jankowski, Listy więzienne, str. 227;
  12. 224) B. Adamczewski, List do Filemona, List do Kolosan z serii: Nowy Komentarz Biblijny, Edycja Świętego Pawła, str. 196-197; za propozycją m.in. D. Wallace Greek Grammar, str. 103-104;
  13. 225) Zob. np. Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, wyd. Watchtower Bible and Tract Society of New York, Brooklyn, U.S.A str. 372-373;